Trudno wyobrazić sobie zwiedzanie Stambułu z pominięciem fascynującej dzielnicy Sultanahmet, gdzie dumnie spoglądają na siebie dwie najsłynniejsze budowle tej, ponad dwudziestomilionowej, metropolii – Hagia Sophia (tur. Ayasofya) oraz Błękitny Meczet. Bliskie sąsiedztwo dawnej chrześcijańskiej świątyni (w lipcu 2020 ponownie przekształconej w meczet) i jednego z ważniejszych muzułmańskich meczetów najlepiej obrazuje przyczynę określania Stambułu mianem perły na styku kultur i kontynentów.
Dawna chrześcijańska świątynia w samym sercu Stambułu
Wzniesiona ku chwale chrześcijaństwa, jako świątynia Nowego Rzymu, dla Imperium Osmańskiego stała się największą dumą i symbolem triumfu islamu nad “innowiercami”. Świątynia została ufundowana przez Justyniana I Wielkiego, a ukończenie jej obecnego kształtu datuje się na rok 537. W czasach Cesarstwa Bizantyjskiego budynek nosił nazwę Kościoła Mądrości Bożej. Po przejęciu Konstantynopola przez Osmanów (1453), decyzją sułtana Mehmeda II Zdobywcy, bazylikę przekształcono w meczet, kunsztowne bizantyjskie mozaiki na pewien czas zastąpiono osmańskimi malowidłami, a wnętrze świątyni na stałe wypełniły ogromne drewniane medaliony ze złotą kaligrafią imion Allaha, Mahometa oraz czterech pierwszych kalifów.
Hagia Sophia w Stambule (grudzień 2017) Hagia Sophia w Stambule (grudzień 2017)
Lepszy turban sułtana niż kapelusz kardynała?
29 maja 1453 roku wojska osmańskie zajęły Konstantynopol, a śmierć poniósł ostatni cesarz bizantyjski Konstantyn XI Dragazes. Głowa Konstantyna miała zostać powieszona na hipodromie, a ciało pochowane z cesarskimi honorami. Sam sułtan, uznając siebie za następcę cesarza bizantyjskiego, przyjął tytuł Kaizer-i Rum (Cezar Rzymu). Zwycięstwo Osmanów otworzyło drogę do podboju Europy, powstrzymanego pod Wiedniem przez Jana III Sobieskiego.
Zdobycie Konstantynopola – mimo upływu czasu – jest wciąż niezwykle świeże w umysłach konserwatystów, którzy najchętniej co roku świętowaliby to historyczne zwycięstwo. Niektórzy utożsamiają Bizantyjczyków z wrogiem absolutnym, niemającym nic wspólnego z ich własną kulturą. W rzeczywistości trudno zaprzeczyć, że Imperium Osmańskie zapożyczyło od podbitej kultury wiele praktyk, jak chociażby system podatkowy, architektura, biurokracja czy administracja. Bizantyjskie dziedzictwo, siłą rzeczy, stało się elementem dziedzictwa Turcji. W historii nie bez powodu na stałe zapisało się także powiedzenie patriarchy Konstantynopola i większości duchowieństwa o tym, że w wolą w mieście oglądać “turban sułtana niż kapelusz kardynała”.
Hagia Sophia w Stambule (grudzień 2017)
Religijne spory o Hagię Sophię
Po upadku Imperium Osmańskiego, gdy Turcja stała się republiką laicką, jej pierwszy prezydent Mustafa Kemal Atatürk podjął decyzję o przekształceniu meczetu w muzeum, którego funkcję obiekt pełnił aż do lipca 2020. Wtedy też rozpoczęto prace mające na celu przywrócić dawny wygląd budowli. Od wielu lat w Turcji coraz częściej było słychać głosy konserwatystów, pragnących ponownie przekształcić Hagię Sophię w meczet. Informacje każdorazowo wywoływały sprzeciw strony greckiej, która określała projekt zmian mianem urażania uczuć religijnych milionów chrześcijan. Zdaniem Greków, świątynie bizantyjskie są nieodłącznym elementem światowego dziedzictwa kulturowego, przez co powinny zostać objęte szczególną opieką. Spór o przyszłość Hagi Sophii toczył się od wielu lat.
10 lipca 2020 Najwyższy Sąd Administracyjny w Turcji unieważnił dekret z 1934 roku, przekształcający Hagię Sophię w muzeum, a prezydent Recep Tayyip Erdoğan udostępnił na Twitterze kopię nowego dekretu, który przekazuje kontrolę nad budynkiem Dyrektoriatowi ds. Religii i ponownie udostępnia ją dla kultu religijnego. Jak poinformował prezydent Turcji, pierwsze muzułmańskie modlitwy w Hagii Sophii odbędą się już 24 lipca.
Hagia Sophia w Stambule – wnętrze (lipiec 2007) Hagia Sophia w Stambule – wnętrze (lipiec 2007)
Ile kosztuje bilet wstępu do Hagii Sophii? Wzrost cen od lipca 2019
Hagia Sophia, znana do niedawna jako Ayasofya Müzesi, pozostaje otwarta dla zwiedzających od 9:00 do 17:00 w okresie zimowym (listopad-marzec) oraz od 9:00 do 19:00 w okresie letnim (kwiecień-październik). Do budynku można wejść najpóźniej na godzinę przed zamknięciem. Od 15 lipca 2019 opłata wstępu dla osoby dorosłej wynosi 72 TL, natomiast dla dzieci poniżej 8 roku życia jest bezpłatny.
Jak zapowiedział prezydent Erdoğan, mimo przekształcenia Hagii Sophii w meczet, budowla nadal pozostanie otwarta dla zwiedzających.
Bilet do Hagii Sophii można zakupić również w formie elektronicznej, za pośrednictwem TEJ strony. Dzięki zakupieniu wejściówki online, mamy możliwość ominięcia kolejki do kasy sprzedającej bilety tradycyjne. Mocno rekomenduję zakup biletów przez internet przede wszystkim w szczycie sezonu letniego – szkoda marnować wakacyjnego czasu na stanie w kolejkach.
Kiedy najlepiej zwiedzać Hagię Sophię?
Do niedawna budynek dawnej świątyni pozostawał zamknięty w poniedziałki. Wciąż stosunkowo niewiele osób wie, że obecnie można ją zwiedzać codziennie, dlatego poniedziałek to dobry sposób na uniknięcie tłumów. Jeżeli planujesz wizytę w Hagii Sophii w inny dzień tygodnia, najlepiej udać się do muzeum w pierwszej połowie dnia – wieczorami bywa tu naprawdę tłoczno! Po zmroku warto jednak poświęcić nieco czasu na podziwianie piękna budowli z zewnątrz, kiedy to podświetlają ją różnokolorowe światła.
Kedi, czyli po turecku kot – nieodłączny element stambulskich ulic :)
Cześć, jestem Aga! Miło mi gościć Cię na Styku Kultur - blogu podróżniczym o Turcji (i reszcie świata). Znajdziesz tu ponad 350 tekstów, które powstały w wyniku moich licznych podróży. Większość z nich poświęcona jest Turcji, która zajmuje w moim sercu miejsce szczególnie. Na Styku Kultur przeczytasz również o wielu innych europejskich i azjatyckich krajach. Rozgość się i czuj, jak u siebie! ?
Cześć, jestem Marcin! Pisanie zostawiam Agnieszce, za to towarzyszę Jej razem z aparatem, uwieczniając na zdjęciach to, co oglądamy. Czasem profesjonalną lustrzanką, lub bezlusterkowcem z zestawem obiektywów, innym razem komórką. Poza tym zaciągam Agę do sklepów muzycznych i na festiwale, szukając podczas naszych wojaży dobrej muzyki.
6 komentarzy
Dla mnie Istambuł już zawsze będzie się kojarzył z serialem Wspaniałe Stulecie. Zresztą jak sama Turcja :) Co do biletów – na pewno kupiłabym przez internet. Tak naprawdę super, że już w coraz większej ilości miejsc jest taka możliwość. Przecież przez te kolejki czasem aż się odechciewa zwiedzania…
Wow, Hagia Sophia na zdjęciach robi wielkie wrażenie, więc co dopiero na żywo! Może kiedyś będę miała szansę się o tym przekonać :)
Burzliwa historia cudownego budyku! Niestety, nie miałam jeszcze okazji zobaczyć na własne oczy, ale jest to na liście 2020 :) I oczywiście wybiorę poniedziałek na odwiedziny.
Byc w Stambule i nie zobaczyć Hagia Sophia to tak samo jak być w Paryżu i nie widzieć Wieży Eiffla ;)
Hagia Sophia to był jeden z pierwszych meczetów, jakie widziałem w życiu, już te kilkanaście lat temu zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Fajnie opisanie historii ;)
Może papież się dogada w kwestii Hagii Sophii? Oby! Nie wyobrażam sobie, by znów stała się meczetem. Mają swój Błękitny – mało im? I tak z minaretami wygląda jak kosmodrom, bidulka, a to najmagiczniejsza bazylika świata!