Trudno wyobrazić sobie zwiedzanie Stambułu z pominięciem fascynującej dzielnicy Sultanahmet, gdzie dumnie spoglądają na siebie dwie najsłynniejsze budowle tej, ponad dwudziestomilionowej, metropolii –  Hagia Sophia (tur. Ayasofya) oraz Błękitny Meczet. Bliskie sąsiedztwo dawnej chrześcijańskiej świątyni (w lipcu 2020 ponownie przekształconej w meczet) i jednego z ważniejszych muzułmańskich meczetów najlepiej obrazuje przyczynę określania Stambułu mianem perły na styku kultur i kontynentów.

Dawna chrześcijańska świątynia w samym sercu Stambułu

Wzniesiona ku chwale chrześcijaństwa, jako świątynia Nowego Rzymu, dla Imperium Osmańskiego stała się największą dumą i symbolem triumfu islamu nad „innowiercami”. Świątynia została ufundowana przez Justyniana I Wielkiego, a ukończenie jej obecnego kształtu datuje się na rok 537. W czasach Cesarstwa Bizantyjskiego budynek nosił nazwę Kościoła Mądrości Bożej. Po przejęciu Konstantynopola przez Osmanów (1453), decyzją sułtana Mehmeda II Zdobywcy, bazylikę przekształcono w meczet, kunsztowne bizantyjskie mozaiki na pewien czas zastąpiono osmańskimi malowidłami, a wnętrze świątyni na stałe wypełniły ogromne drewniane medaliony ze złotą kaligrafią imion Allaha, Mahometa oraz czterech pierwszych kalifów.

Lepszy turban sułtana niż kapelusz kardynała?

29 maja 1453 roku wojska osmańskie zajęły Konstantynopol, a śmierć poniósł ostatni cesarz bizantyjski Konstantyn XI Dragazes. Głowa Konstantyna miała zostać powieszona na hipodromie, a ciało pochowane z cesarskimi honorami. Sam sułtan, uznając siebie za następcę cesarza bizantyjskiego, przyjął tytuł Kaizer-i Rum (Cezar Rzymu). Zwycięstwo Osmanów otworzyło drogę do podboju Europy, powstrzymanego pod Wiedniem przez Jana III Sobieskiego.

Zdobycie Konstantynopola – mimo upływu czasu – jest wciąż niezwykle świeże w umysłach konserwatystów, którzy najchętniej co roku świętowaliby to historyczne zwycięstwo. Niektórzy utożsamiają Bizantyjczyków z wrogiem absolutnym, niemającym nic wspólnego z ich własną kulturą. W rzeczywistości trudno zaprzeczyć, że Imperium Osmańskie zapożyczyło od podbitej kultury wiele praktyk, jak chociażby system podatkowy, architektura, biurokracja czy administracja. Bizantyjskie dziedzictwo, siłą rzeczy, stało się elementem dziedzictwa Turcji. W historii nie bez powodu na stałe zapisało się także powiedzenie patriarchy Konstantynopola i większości duchowieństwa o tym, że w wolą w mieście oglądać „turban sułtana niż kapelusz kardynała”.

Religijne spory o Hagię Sophię

Po upadku Imperium Osmańskiego, gdy Turcja stała się republiką laicką, jej pierwszy prezydent Mustafa Kemal Atatürk podjął decyzję o przekształceniu meczetu w muzeum, którego funkcję obiekt pełnił aż do lipca 2020. Wtedy też rozpoczęto prace mające na celu przywrócić dawny wygląd budowli. Od wielu lat w Turcji coraz częściej było słychać głosy konserwatystów, pragnących ponownie przekształcić Hagię Sophię w meczet. Informacje każdorazowo wywoływały sprzeciw strony greckiej, która określała projekt zmian mianem urażania uczuć religijnych milionów chrześcijan. Zdaniem Greków, świątynie bizantyjskie są nieodłącznym elementem światowego dziedzictwa kulturowego, przez co powinny zostać objęte szczególną opieką. Spór o przyszłość Hagi Sophii toczył się od wielu lat.

Przeczytaj: Odwiedziliśmy meczet Hagia Sophia. Tak obecnie prezentuje się wnętrze dawnej świątyni chrześcijańskiej

W lipcu 2020 sąd administracyjny w Turcji unieważnił dekret z 1934, przekształcający Hagię Sofię w muzeum. W konsekwencji tej decyzji, Erdoğan wydał dokument nadający budowli ponownie funkcję meczetu. Mimo protestów chrześcijan na całym świecie, decyzja o konwersji Hagii Sophii w świątynię muzułmańską stała się faktem.

Ile kosztuje bilet wstępu do Hagii Sophii w 2020 roku?

Od momentu konwersji w meczet, dokonanej w lipcu 2020, Turcy znieśli opłaty wstępu do Hagii Sophii, czyniąc świątynię dostępną bezpłatnie zarówno dla turystów krajowych, jak i zagranicznych. W 2019 cena biletu do muzeum dla osoby dorosłej wynosiła 72 TL.

Świątynia jest czynna dla odwiedzających w godzinach 9:00 – 17:00, za wyjątkiem czasu modlitwy. Budynek jest zamykany na godzinę przed rozpoczęciem każdej modlitwy oraz ponownie otwierany pół godziny po jej zakończeniu. W Turcji, podobnie jak w innych krajach muzułmańskich, modlitwę odmawia się pięciokrotnie w ciągu doby, tj. przed wschodem słońca, w południe, po południu, po zachodzie słońca i w pierwszej połowie nocy. Dokładna godzina każdej modlitwy jest zmienna i uzależniona od pory roku. Aktualny czas modlitw najłatwiej znaleźć, wpisując w Google frazę „Istanbul Ezan Saatleri„.

Obejrzyj krótką relację wideo z naszej wizyty w meczecie Hagia Sophia, we wrześniu 2020:

Agnieszka Maury

Autorka bloga

Cześć, jestem Aga a Styk Kultur to jeden z najstarszych i najpopularniejszych blogów podróżniczych o Turcji. Gorąco polecam Ci zakup mojej książki Turcja. W mojej krainie minaretów, aromatycznej herbaty i mruczących kotów, wydanej nakładem wydawnictwa PASCAL i bogato ilustrowanej zdjęciami autorstwa Marcina. Książka jest dostępna w najlepszych księgarniach oraz m.in. na empik.comTUTAJ. :) Chcesz być na bieżąco? Zaobserwuj @stykkultur na Instagramie oraz Facebooku, a także dołącz do mojej grupy Miłośnicy Turcji.

Marcin Bąkiewicz

Autor zdjęć

Cześć, jestem Marcin! W trakcie naszych podróży towarzyszę Agnieszce razem z aparatem, uwieczniając na zdjęciach to, co oglądamy. Zazwyczaj profesjonalną lustrzanką lub bezlusterkowcem z zestawem obiektywów, a czasami po prostu z komórką. Poza tym zaciągam Agę do sklepów muzycznych i na festiwale, szukając podczas naszych wojaży dobrej muzyki. Zajrzyj na moją stronę oraz profile na Facebooku i Instagramie, by dowiedzieć się więcej.