Był rześki sobotni poranek, a nad okolicą odważnie świeciło słońce. Mimo pierwszych dni lutego, wszystko wskazywało na to, że czeka nas iście wiosenny dzień w centralnej Anatolii. Dotarliśmy do Talas, malowniczego miasteczka, położonego na zboczach góry Ali, na północny wschód od słynnego wulkanu Erciyes. Wzniesienie Ali Dağı to bardzo popularne miejsce wśród paralotniarzy, będące gospodarzem wielu mistrzostw i zawodów w paralotniarstwie o zasięgu krajowym i międzynarodowym.
Kluczowym obszarem w Talas jest zabytkowe stare miasto, pełne przykładów kamiennej architektury z dawnych czasów. Mieści się tu wiele kawiarni z tarasami widokowymi, nie brakuje też wąskich kamiennych uliczek, antykwariatów oraz innych miejsc przepełnionych historią. Z uwagi na trwającą pandemię COVID-19, nie wszystkie spośród tych miejsc były otwarte, jednak widok miasteczka pozwolił mi sobie wyobrazić, jak świetny klimat musiał tu panować przed pandemią!
Jednym z przykładów tradycyjnej architektury regionu, prezentującej jego długą i barwną historię, jest Dom Kultury i Sztuki im. Yamana Dede (tur. Yaman Dede Kültür ve Sanat Evi). Żyjący w latach 1887 – 1962 Yaman Dede to uznany turecki poeta, związany z bractwem mewlewitów, zakonem założonym w XIII wieku przez Rumiego. Yaman Dede urodził się w Talas, jako dziecko chrześcijańskich Turków, Yuvana oraz Afurani. Choć twórca nigdy nie mieszkał w tym konkretnym miejscu, władze gminy postanowiły uhonorować tę postać, nadając budynkowi jego imię.
Historia Talas – na styku cywilizacji
Talas, bogata kulturowo osada Anatolii, leży na skrzyżowaniu wielu kultur i cywilizacji, które od wieków pozostawiały tu swoje ślady. Z uwagi na wiele przykładów dawnej architektury prawosławnej, ormiańskiej, a później także osmańskiej, Talas to bardzo istotne miejsce dla zrozumienia historii architektury centralnej Anatolii. Niektórzy mieszkańcy nazywają Talas Safranbolu prowincji Kayseri, odnosząc się urokliwego starego miasta z północy kraju, wpisanego na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Choć historia regionu sięga cywilizacji pierwszej ery, istotnie rozwinął i wzbogacił się on po osiedleniu się tu przez Turków. Od prawie tysiąca lat Anatolia to region zdominowany przede wszystkim przez turecką cywilizację islamską. W tym długim okresie, region rozwijał się pod rządami Imperium Seldżuckiego, Imperium Osmańskiego, a wreszcie Republiki Turcji. Na tym bogatym obszarze w czasach rządów Osmanów żyli razem muzułmańscy Turcy, chrześcijanie, w tym nawet Amerykanie, prowadzący chrześcijańską działalność misyjną. Ten swoisty styk kultur istotnie przyczynił się do wykształcenia charakterystycznej kultury mieszkalnej.
Architektura Talas
Typowe domy Talas zazwyczaj składają się z piwnicy (służącej jako przechowalnie), parteru oraz pierwszego piętra, będącego przestrzenią wypoczynku. Na tym ostatnim najistotniejsze znaczenie miała Sofa, czyli przedpokój, zapewniający przejście do kuchni oraz pomieszczeń zimowych. Dawni architekci regionu korzystali z naturalnych warunków klimatycznych Anatolii, umieszczając okna i drzwi tak, by możliwie jak najbardziej czerpać światło słoneczne – dziedzińce były zwykle skierowane na południe, a parter budowano zgodnie z położeniem ulicy i nachyleniem terenu. W dawnych domostwach Talasu najważniejsze znaczenie odgrywała kuchnia oraz piec tandoori, w którym przygotowywano żywność, w tym przede wszystkim chleb.
Jak dotrzeć do Talas z Kayseri?
Do Talas z Kayseri można łatwo dotrzeć taksówką lub przy pomocy komunikacji miejskiej. Między centrum miasta a Talas kursują autobusy linii 540, 543, 551, 556 oraz 568, jak również lekka kolej (trasa Cumhuriyet Meydanı → Talas Belediyesi). Trasę z centralnego placu Republiki w Kayseri do Talas można pokonać również pieszo – spacer zajmie około 1,5 godziny.
Dziękujemy Biuru Radcy ds. Kultury i Informacji Ambasady Turcji, które współorganizowało nasz pobyt w Kayseri, Erciyes oraz Kapadocji.
