Choć dzieli ich ponad 14 tysięcy kilometrów, każdego roku tysiące Australijczyków i Nowozelandczyków przybywają do Turcji, by oddać hołd swoim przodkom poległym w jednej z najbardziej symbolicznych bitew I wojny światowej. ANZAC Day na półwyspie Gallipoli to wydarzenie o ogromnym znaczeniu historycznym i emocjonalnym, które łączy pamięć o przeszłości z podróżą do jednego z najbardziej poruszających miejsc w całej Turcji.
Bitwa o Gallipoli – początek narodowej świadomości ANZAC
25 kwietnia 1915 roku, o świcie, żołnierze ANZAC – czyli Korpusu Armii Australii i Nowej Zelandii – rozpoczęli lądowanie na skalistej plaży dzisiejszej zatoki Anzac (Anzak Koyu) na tureckim półwyspie Gallipoli. Pierwotny plan zakładał szerokie lądowanie w lepiej dostępnym miejscu, jednak wskutek błędów nawigacyjnych oddziały wylądowały na stromym, nieprzyjaznym wybrzeżu, gdzie natychmiast napotkały opór sił tureckich.
Obroną tych terenów dowodził młody oficer Mustafa Kemal – późniejszy Atatürk, twórca nowoczesnej Turcji. Walki okopowe trwały przez wiele miesięcy, kończąc się w styczniu 1916 roku całkowitą ewakuacją sił alianckich. Dla Australii i Nowej Zelandii była to bolesna porażka militarna, ale też moment przełomowy – narodziny niezależnej tożsamości.
Moje książki o Stambule i całej Turcji
Odkryj ze mną Turcję i zaplanuj swoją niezapomnianą podróż
Dlaczego ANZAC Day w Turcji jest tak ważny?
Dla Australijczyków i Nowozelandczyków udział w uroczystościach w Anzac Cove to więcej niż wycieczka historyczna. To symboliczna podróż na miejsce, gdzie ich kraj ukształtował swoją tożsamość, a zwykli ludzie stali się bohaterami. Gallipoli to dla nich niemal święte miejsce.
Choć kampania była militarną klęską, wspólne doświadczenie walki i śmierci sprawiło, że ANZAC Day stał się jednym z najważniejszych świąt narodowych Australii i Nowej Zelandii.
Współczesne obchody ANZAC Day w Turcji (2025)
W 2025 roku przypadała 110. rocznica lądowania ANZAC w Gallipoli. Była to jedna z największych ceremonii ostatnich lat, przyciągająca ponad dwa tysiące uczestników z Antypodów, w tym przedstawicieli rządów, rodzin poległych i zwykłych podróżników, którzy postanowili oddać hołd na miejscu.
Obchody odbywają się tradycyjnie w nocy z 24 na 25 kwietnia, a kulminacyjnym momentem jest poranny apel (Dawn Service) odprawiany przy świetle wschodzącego słońca, w Anzac Cove.
W 2025 roku obecni byli m.in. premier Nowej Zelandii, Governor-General Australii oraz członkowie brytyjskiej rodziny królewskiej. Ceremoniom towarzyszyły chwile ciszy, recytacja wierszy, hymny narodowe, modlitwy i przemówienia, które – choć formalne – często poruszały do łez.
Jak wygląda udział w ANZAC Day w Turcji?
Uczestnictwo w obchodach wymaga wcześniejszej rejestracji na oficjalnych stronach rządowych Australii i Nowej Zelandii. Miejsc jest ograniczona liczba, a zainteresowanie – ogromne. Większość uczestników przylatuje do Turcji z dużym wyprzedzeniem, często korzystając z pakietów oferowanych przez biura podróży specjalizujące się w „pielgrzymkach patriotycznych”.
W nocy poprzedzającej ceremonię setki osób spędzają noc pod gołym niebem w pobliżu Anzac Cove, wyposażeni w śpiwory, karimaty i narodowe flagi. Mimo surowych warunków, wśród uczestników panuje niezwykła atmosfera wspólnoty i ciszy.
Turcja wobec obchodów – szacunek i dystans
Choć Turcy nie uczestniczą w samych obchodach ANZAC Day w Anzac Cove, władze Turcji od lat aktywnie wspierają organizację uroczystości, zapewniając bezpieczeństwo, infrastrukturę i symboliczną przestrzeń do zadumy.
Jednocześnie na południu półwyspu – w okolicach Pomnika Poległych (Şehitler Abidesi) – odbywają się równoległe tureckie uroczystości poświęcone ponad 85 tysiącom poległych żołnierzy osmańskich. Dla Turków Gallipoli to również miejsce narodowej pamięci.
Zwiedzanie Gallipoli – co warto zobaczyć?
Poza udziałem w samej ceremonii, większość przyjezdnych decyduje się na zwiedzanie całego Historycznego Parku Narodowego Półwyspu Gallipoli. Znajdują się tu dziesiątki cmentarzy wojennych, pomników i muzeów, z których najważniejsze to:
- Anzac Cove (Anzak Koyu) – miejsce desantu,
- Lone Pine Cemetery – główne miejsce pamięci australijskie,
- Chunuk Bair – miejsce kluczowych walk i nowozelandzki pomnik,
- Turkish Martyrs’ Memorial – ogromny pomnik poświęcony żołnierzom osmańskim,
- Kabatepe Museum – z eksponatami, zdjęciami i pamiątkami z kampanii.
Większość turystów zaczyna swoją podróż od Stambułu, by przez Çanakkale i Gelibolu dotrzeć do Gallipoli, często korzystając z lokalnych przewodników lub zorganizowanych wycieczek tematycznych.
Dla kogo jest ANZAC Day w Turcji?
To wydarzenie nie tylko dla historyków czy osób związanych z Australią i Nową Zelandią. To także doświadczenie duchowe i edukacyjne dla każdego, kto chce zrozumieć, czym jest pamięć zbiorowa, poświęcenie i narodowa tożsamość. Wielu turystów z Europy i Ameryki Północnej bierze udział w ceremoniach nie jako krewni poległych, ale jako świadkowie historii.
Podsumowanie
ANZAC Day w Turcji to jedno z najbardziej poruszających wydarzeń rocznicowych na świecie. To nie tylko lekcja historii, ale też wyjątkowa okazja, by na własne oczy zobaczyć, jak wspólna pamięć może łączyć narody, mimo dawnych bitew.
Jeśli planujesz podróż do Turcji w kwietniu – i jesteś gotów wcześnie wstać, spędzić noc pod gwiazdami i poczuć emocje tysięcy ludzi zgromadzonych w ciszy nad morzem – Gallipoli będzie dla Ciebie miejscem, którego nie zapomnisz nigdy.
