29 października w Turcji – Dzień Republiki

- Advertisement -

Dzień Republiki Turcji (tur. Cumhuriyet Bayramı) to święto narodowe upamiętniające proklamację republiki w 1923 roku. Święto obchodzone jest we wszystkich 81 tureckich prowincjach, a także na terenie tureckiej Republiki Północnego Cypru. Wydarzenie upamiętnia 29 października 1923, kiedy Mustafa Kemal, zwany później Atatürkiem, zadeklarował utworzenie Republiki Turcji.

Przedświąteczne przygotowania i huczne obchody

Kiedy z dnia na dzień na ulicach tureckich miast przybywa wielkoformatowych plakatów Mustafy Kemala Atatürka, a Ojciec Turków spogląda na nas dumnie, elegancko, standardowo zwracając swój wzrok w górę to znak, że wielkimi krokami nadchodzi Dzień Republiki Turcji. 

Dla wielu Turków jest to najważniejsze święto narodowe, corocznie celebrowane z wielką pompą – która  często przybiera też formę protestów oraz defilad ugrupowań opozycyjnych. Zwolennicy i przeciwnicy reform Atatürka mają, rzecz jasna, zróżnicowany stosunek do celebracji tego dnia, zatem odmiennie przebiega ona w różnych miastach. Z reguły jednak w Dniu Republiki wiele osób udaje się na lokalne stadiony, gdzie odbywają się spektakle, wieczory poetyckie oraz pokazy tradycyjnych tańców tureckich. Wiele dzieci w wieku szkolnym odgrywa w tym dniu przedstawienia przeznaczone dla swoich rodziców oraz nauczycieli, choć kwestia ta powoli zaczyna się zmieniać. Przestrzeń miast często przemierzają parady i tradycyjne procesje, kończące się pokazem fajerwerków.

Wyjątkowy prezydent

W rzeczywistości Turcja została republiką już 23 kwietnia 1920 roku (mocą ustanowienia Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji), jednak do oficjalnego uznania republiki doszło 3 lata później. Wtedy też Kemal Atatürk ogłoszony został pierwszym Prezydentem Republiki Turcji, którym pozostał aż do śmierci w roku 1938. W czasie swoich rządów Atatürk przyczynił się do modernizacji oraz europeizacji kraju. Do najważniejszych reform prawnych i społecznych należą przede wszystkim  wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego, alfabetu łacińskiego oraz oczyszczenie języka tureckiego ze słów pochodzenia arabskiego.

Fenomen Mustafy Kemala Atatürka

O ile w Polsce dość łatwo dostrzec w instytucjach publicznych polskie godło oraz symbole narodowe, o tyle w Turcji najczęściej spotkać możemy się z sylwetką Atatürka, która obecna jest praktycznie wszędzie. I tak Mustafa Kemal spogląda na nas z balkonów, szyb okiennych, ścian, samochodów, motocykli, lokalnych pamiątek, kart autobusowych czy.. automatów z napojami. Oprócz tego przy niemal każdej większej ulicy dostrzec można sporych rozmiarów dumny pomnik pierwszego prezydenta Republiki Turcji. Wiele małomiasteczkowych pomników Atatürk zafundował sobie sam, w ramach walki z islamem zakazującym portretowania postaci ludzkich. Pomimo faktu, iż w wyniku przejęcia władzy przez konserwatystów dzieło Atatürka oraz jego wizja świeckiego państwa wydaje się być coraz bardziej odległa, wizerunek Mustafy Kemala w pełni włada dziś przestrzenią publiczną, niosąc przy tym potwierdzenie, iż w Turcji nic nie jest jednoznaczne.

Legenda Gallipoli

Postać Atatürka jest bardzo istotna dla mieszkańców regionu Çanakkale, którego losy wojenne przyniosły mu wielką sławę oraz popularność, znacząco przybliżając do objęcia funkcji pierwszego prezydenta Republiki Tureckiej. Zwycięstwo Imperium Osmańskiego w Bitwie o Çanakkale rozsławiło imię Mustafy Kemala, który nadał sobie nazwisko „Atatürk” („Ojciec Turków”). W roku 2015 minie 100 lat od rozpoczęcia Bitwy o Gallipoli (1915-16), nazywanej w Turcji Bitwą o Çanakkale. Kampania ta miała być początkiem dużej operacji mającej doprowadzić do wyeliminowania z wojny Imperium Osmańskiego. W rezultacie okazała się jedną z najkrwawszych bitew I wojny światowej, w której gigantyczne straty ludzkie poniosła przede wszystkim Australia, Nowa Zelandia, Wielka Brytania oraz Francja.

Reformy i ich konsekwencje

Jedną z najbardziej „spektakularnych” reform Mustafy Kemala była natomiast tzw. Ustawa kapeluszowa (Şapka Kanonu) z 1925 r., nakazująca wszystkim mężczyznom ubieranie się w stylu europejskim oraz obowiązkowe zastąpienie tradycyjnego fezu kapeluszem. Złamanie zakazu stanowiło przestępstwo kryminalne, grożące karą śmierci. Co interesujące, podczas ogłaszania powyższego nakazu Atatürk miał ponoć tłumaczyć swojemu narodowi, iż nakrycie głowy z rondem, które odtąd będą nosić, nosi nazwę… kapelusz.

Zwolennicy pierwszego prezydenta Turcji z rozmarzeniem wspominają kemalistowską republikę lat 30, która dała kres Imperium Osmańskiemu, a dla nich samych była złotym wiekiem Turcji. Z tego powodu tureckie dzieci już na etapie przedszkola uczą się najistotniejszych etapów życiorysu Atatürka, by następnie recytować je przez lata szkolne, studenckie oraz w trakcie trwania służby wojskowej. Współcześni zwolennicy Kemala Atatürka w pełni zaadaptowali zmiany, jakie przyniosła rewolucja językowa, która oczyściła język turecki z wpływów perskich oraz arabskich, tworząc „rdzennie tureckie” odpowiedniki dawnych słów osmańskich, zapisywane alfabetem łacińskim. Wśród konserwatywnych wrogów rewolucji częściej usłyszeć można dawną odmianę mowy Imperium, które to zjawisko stanowi również element nostalgii za epoką ottomańską.

Słynny podpis prezydenta

Charakterystyczny wzór podpisu Mustafy Kemala Atatürka w Turcji napotkać można niemal wszędzie – na szybach pojazdów, stolikach czy na skórze jego zwolenników, w formie tatuażu. Podpis ten pochodzi z dokumentu, za sprawą którego Atatürk wprowadził reformę piśmiennictwa, zastępując alfabet arabski łacińskim. W Dniu Republiki oraz w każdą rocznicę śmierci Atatürka (10 listopada) wiele salonów oferuje wykonanie takiego tatuażu bezpłatnie. Większość osób prosi o tatuaż na swoim ramieniu lub dłoni – inni wolą posiadać go na sercu.

Otwarcie nowego lotniska w Stambule

W 2018 roku obchodom Dnia Republiki Turcji towarzyszy otwarcie nowego portu lotniczego w Stambule, który zastąpi dotychczasowe lotnisko Atatürka.  Pierwszy samolot pasażerski wystartuje z nowego portu 31 października 2018 o godz. 14:00 czasu tureckiego. Kurs odbędzie się na trasie Stambuł – Ankara. Jednymi z pierwszych lotów nad morzem będą z kolei rejsy na trasie Stambuł – Ercan oraz Stambuł – Baku. Pracownicy nowego lotniska oraz narodowego tureckiego przewoźnika już teraz odbywają intensywne szkolenia, mające przygotować ich do pracy w nowych warunkach. Więcej na temat nowego portu lotniczego w Stambule napisałam TUTAJ.