Dawna grecka okolica Fener oraz stara żydowska dzielnica Balat, położone malowniczo na południowym brzegu Złotego Rogu, w historycznej dzielnicy Fatih, to jedne z najbardziej klimatycznych zakątków Stambułu. Ich bogata historia, wielokulturowe dziedzictwo oraz niepowtarzalna atmosfera przyciągają dziś podróżników z całego świata. To tutaj znajdziesz słynne kolorowe domki Stambułu, które pojawiają się w kadrach tureckich seriali i filmów – a także na Instagramie milionów turystów.
Fener i Balat – historia zaklęta w kamieniu
Mieszanka kultur nad Złotym Rogiem
W czasach Imperium Osmańskiego Fener zamieszkiwali głównie Grecy, a Balat był domem społeczności żydowskiej – w tym wielu sefardyjczyków, wypędzonych z Hiszpanii w XV wieku. Wielu mieszkańców tych dzielnic pełniło istotne funkcje w administracji osmańskiej – Grecy jako tłumacze w dyplomacji, a Żydzi jako lekarze i kupcy. Okolica była wówczas symbolem zamożności i prestiżu – szczególnie nabrzeże Fener, gdzie wznoszono reprezentacyjne wille.
Po I wojnie światowej wiele rodzin greckich wyemigrowało, a ostatnie fale wyjazdów miały miejsce po tureckiej inwazji na Cyprze. Z kolei społeczność żydowska stopniowo malała po utworzeniu państwa Izrael w 1948 roku.
Współczesna mozaika społeczna
W XX wieku do Fener i Balat zaczęli napływać mieszkańcy ze wschodniej Turcji, w tym wielu Kurdów. Tę mozaikę kulturową widać do dziś – sąsiadują tu ze sobą cerkwie, synagogi, meczety i dawne kościoły, a pośród nich znajdziemy zarówno modne kawiarnie i restauracje, jak i skromne domy wielodzietnych rodzin. Wiele z tych budynków ucierpiało w wyniku trzęsień ziemi i do dziś nie zostało odrestaurowanych.
Choć reprezentacyjne ulice są sukcesywnie rewitalizowane, reszta obszaru pozostaje autentycznym obrazem codziennego życia stambulczyków – i to właśnie ten kontrast przyciąga turystów szukających miejsc z duszą.
Balat – dawna dzielnica żydowska
Ślady sefardyjskiego dziedzictwa
Balat był przez stulecia centrum życia żydowskiej społeczności Stambułu. Od bizantyńskich czasów mieszkali tu grecko mówiący Żydzi, a od XV wieku – sefardyjczycy i Żydzi gruzińscy. Dziś pamiątką po ich obecności są m.in. synagoga Ahrida z XV wieku (do zwiedzania tylko za zgodą rabinatu), synagoga Yanbol, a także charakterystyczne żydowskie domy – wąskie, trzypiętrowe, z ryzalitami przypominającymi wykusze.
Spacerując ulicą Leblebiciler Sk., można podziwiać barwne fasady domów z różnych epok. To jedna z najbardziej fotogenicznych ulic Balatu – idealna do zdjęć!
Styk religii i kultur
W Balacie zobaczyć można także inne świątynie i zabytki: prawosławną cerkiew Ayios Strati, meczet Ferruh Kethüda autorstwa Mimara Sinana oraz dawny grecki kościół prawosławny, który od XVII wieku służy ormiańskiej wspólnocie gregoriańskiej.
Booking.com
Fener – centrum greckiego dziedzictwa i prawosławia
Kolorowy krajobraz Fener
Dziś Fener to dzielnica artystów, studentów, koneserów sztuki i twórców filmowych. Znajdziesz tu przytulne kawiarnie, galerie i sklepy z antykami. Spacerując po jej uliczkach, natkniesz się na Czerwony Zamek – czyli grecką szkołę średnią dla chłopców (Fener Rum Erkek Lisesi) z końca XIX wieku, zbudowaną z czerwonej cegły sprowadzonej z Marsylii.
To imponujący budynek w stylu bizantyjsko-klasycystycznym, zwany też „małym patriarchatem”, bo przypomina cerkiewną rezydencję. Obecnie nadal działa jako szkoła – z nauczaniem po grecku i turecku.
Siedziba Patriarchy i Kościół Bułgarski
W Fener znajduje się również siedziba Patriarchatu Konstantynopolitańskiego, duchowego centrum prawosławia, w którym rezyduje patriarcha Bartłomiej I. To ważny punkt pielgrzymkowy i symbol trwania greckiej wspólnoty w Turcji.
Nieopodal, na brzegu Złotego Rogu, zobaczyć można Cerkiew św. Szczepana (Kościół Bułgarski) – wykonaną z prefabrykowanych elementów z żelaza, które przywieziono barkami z Wiednia w XIX wieku. To jeden z nielicznych przykładów „żelaznych kościołów” na świecie – unikat architektoniczny.
W pobliżu Fener oraz na wybrzeżu Złotego Rogu mieści się także przepiękna Cerkiew św. Szczepana, zwana również Kościołem Bułgarskim, zbudowana w drugiej połowie XIX wieku dla mniejszości bułgarskiej. Swoją obecną formę zawdzięcza ponad 500 tonom elementów, dostarczonych w XIX wieku do Stambułu z Wiednia, przy pomocy barek płynących przez Dunaj i Morze Czarne.
W Fener leniwe poranki, popołudnia i wieczory spędzają lokalni artyści, miłośnicy sztuki, a także ekipy filmowe, niemalże o każdej porze roku pracujące tu nad ujęciami do nowych produkcji. Oczywiście, towarzyszą im przesympatyczne i żądne głasków uliczne koty, których nie brakuje w całym Stambule. Krajobraz miejski stanowią tu budynki kamienne i drewniane, spośród których wiele posiada kolorowe fasady. Te najpiękniejsze z nich stały się popularnym tłem dla sesji zdjęciowych, wykonywanych przez turystów z całego świata.
Fener i Balat – co zobaczyć, gdzie się zgubić?
Zwiedzanie obszarów Fener i Balat to idealna propozycja dla osób poszukujących autentycznego Stambułu, z dala od zatłoczonych szlaków turystycznych. Spacerując wąskimi, brukowanymi uliczkami, możesz trafić na niepozorne pracownie artystyczne, lokalne piekarnie, a także… rozkosznie leniwe stambulskie koty, które są prawdziwymi gospodarzami tych dzielnic.
To tu kręcone są sceny do seriali, powstają niezależne filmy i sesje zdjęciowe, a także – niezapomniane wspomnienia. Fener i Balat to żywa lekcja historii, religii i współczesnego miejskiego życia.
Podsumowanie – dlaczego warto odwiedzić Fener i Balat?
- To jedne z najbardziej klimatycznych dzielnic Stambułu
- Stanowią unikalne połączenie kultur: greckiej, żydowskiej, osmańskiej i współczesnej tureckiej
- Zobaczysz tu kolorowe domki, zabytkowe świątynie i szkoły, autentyczne życie miasta
- Idealne miejsce na spacer, zdjęcia, poznanie lokalnej kuchni i historii
- Dzielnice powoli zyskują na popularności – odwiedź je zanim staną się zbyt turystyczne!
