Karşıyaka (z tur. “Drugi Brzeg”) to jedna z dzielnic Izmiru, metropolii na zachodnim wybrzeżu Turcji. Okręg posiada szybkie połączenia promowe z portem Konak, pozwalające na przedostanie się do serca miasta w zaledwie kilkanaście minut. Mieszkańcy dzielnicy, zamiast określać siebie jako izmirczyków, mają zwyczaj mówić, że pochodzą z Karşıyaki. I rzeczywiście, panujący tu klimat jest nieco odmienny od pozostałych części Izmiru. Okręg słynie z zabytkowych osmańskich budynków oraz rezydencji lewantyńskich. To także tutaj znajduje się odrestaurowana willa, należąca niegdyś do żony Kemala Atatürka, pełniąca współcześnie funkcję muzeum. Karşıyaka może pochwalić się również na polu sportowym – w dzielnicy swoją siedzibę ma turecki zawodowy klub sportowy Karşıyaka Spor Kulübü, którego najbardziej znaną sekcją jest sekcja piłkarska.
Lewantyńskie rezydencje Karşıyaki
W Karşıyace można obejrzeć kilka zabytkowych rezydencji lewantyńskich z ich dużymi ogrodami, pełnymi egzotycznych roślin. Mianem Lewantyńczyków Turcy określają przede wszystkim potomków włoskich oraz francuskich kupców, od wieków mieszkających na terenie kraju, przede wszystkim w Izmirze oraz Stambule. Do najciekawszych lewantyńskich zabytków dzielnicy należą wille Löhner, Penetti oraz Van Der Zee, mieszczące się przy głównej nadmorskiej ulicy Cemal Gürsel Caddesi. Pierwsza z nich, Willa Löhner (tur. Löhner Köşkü), była zamieszkiwana przez niemieckiego kupca, który zbił majątek, handlując rodzynkami. Budynek sprzedano w latach 70., skazując jednocześnie na powolne popadanie w ruinę. Renowacji rezydencja doczekała się dopiero w 2003, gdy to odnowiono ją z pieniędzy budżetu miasta. Willa Penetti (tur. Penetti Köşkü) została z kolei wybudowana w roku 1930 jako własność włoskiej rodziny Penetti, której potomkowie mieszkają w Izmirze do dziś. Architektura budowli przypomina styl weneckich pałaców. Obecnie mieści się w nim przedszkole. Willa Van Der Zee (tur. Van DerZee Köşkü), została natomiast zbudowana przez Holendra Heinricha Van Der Zee, a następnie przez pewien czas pełniła funkcję holenderskiego konsulatu.
Willa Latife Hanım, byłej żony Mustafy Kemala Atatürka
Willa Latife Hanım (tur. Latife Hanım Köşkü) została wybudowana w roku 1860, jako przykład stylu późnej epoki osmańskiej. Budynek należał do rodziny Latife Hanım (urodzonej w Izmirze żony Mustafy Kemala Atatürka) i pełnił funkcję letniej rezydencji. W tym domu swoje ostatnie dni spędziła Zübeyde Hanım, zmarła w 1923 roku matka Atatürka, której ciało spoczęło następnie w grobie na terenie izmirskiego meczetu Ferik Osman Paşa Cami. Obecnie willa pełni funkcję muzeum, w którym znajdują się pamiątki związane z życiem rodzinnym Atatürka.
Mimo informacji, że budynek jest nieczynny w poniedziałki, właśnie tego dnia udało nam się zwiedzić jego wnętrze. Wszystko za sprawą sympatycznych pracowników muzeum, którzy bez problemu pozwolili nam wejść do środka i wykonać pamiątkowe zdjęcia. Jedyny warunkiem było założenie na buty jednorazowych foliowych okryć. Wnętrze dwupiętrowej willi wydało mi się bardzo podobne do Domu Atatürka, który rok wcześniej zwiedziliśmy w Antalyi. Tego typu obiekty muzealne w całej Turcji wyglądają z resztą bardzo podobnie – eleganckie pokoje, pełne stylowych mebli rodem z francuskich zamków i pałaców, którymi fascynował się pierwszy prezydent Republiki Turcji. Oprócz eleganckiego wyposażenia, zarówno w tej willi, jak i wielu muzeach znajdują się figury woskowe – w tym przypadku zarówno samego Atatürka, jak i jego matki oraz żony.
Wstęp do muzeum jest bezpłatny. Na terenie ogrodu otaczającego willę znajduje się niewielka restauracja, posiadająca stoliki na świeżym powietrzu. Większość z nich zajmują starsi mieszkańcy dzielnicy, którzy spędzają tu znaczną część dnia, czytając gazety, grając w tavlę czy dyskutując o życiu. Nie sposób nie odnieść wrażenia, że bywalcy ogrodu Latife Hanım – za sprawą bardzo „europejskiego” wyglądu – dalecy są od konserwatywnych przekonań. W tym sympatycznym miejscu można zjeść obiad, wypić herbatę, kawę a nawet piwo.
Domy mieszkalne typu sakız – perła architektury egejskiej
Oprócz ekskluzywnych rezydencji zabudowa miejska dzielnicy to także mniejsze i skromne budynki mieszkalne, wybudowane w stylu sakız, typowym dla wybrzeża Turcji Egejskiej. Domy Sakız (tur. Sakız evleri) rozpoznać można po ich charakterystycznych prostych i gołych fasadach z frontowymi drzwiami oraz wykuszach lub niewielkich balkonach umieszczonych na drugim piętrze. Słowo „sakız” w języku tureckim oznacza „mastyks” lub „gumę”, a także turecką nazwę greckiej wyspy Chios. Nie jest jednak pewne, dlaczego właśnie tym mianem określa się również popularny na wybrzeżu egejskim styl architektoniczny. Tradycja budowy w tym stylu sięga XIX wieku, a wiele z dawnych obiektów pełni współcześnie funkcję letnich rezydencji (nie tylko w Izmirze, ale także m.in. w Eski Foçy, Bergamie, Çeşme i Alaçatı). Powrót mody na styl sakız sprawił, że nowe budownictwo również czerpie z tej tradycji.
Jak dotrzeć do Karşıyaki z centrum Izmiru?
Najlepszym sposobem jest rejs promem z portu Konak İskele to portu Karşıyaka İskele. Podróż trwa około 15 minut i kosztuje, w przeliczeniu, około 4 zł w jedną stronę. Promy kursują codziennie – od poniedziałku do soboty w godzinach 7:15 – 23.30 oraz w niedziele między 8:00 a 23:30. Bilety kartonikowe na prom (jednorazowe lub na kilka przejazdów) można zakupić w kasach biletowych, zlokalizowanych w terminalach promowych lub w specjalnych biletomatach, zlokalizowanych w pobliżu najważniejszych punktów komunikacyjnych.
