Ośrodek Lęgowy Ibisa Grzywiastego w Birecik (południowo-wschodnia Turcja)

Podczas naszej podróży po południowo-wschodniej Anatolii, odwiedziliśmy Ośrodek Lęgowy Ibisa Grzywiastego, znajdujący się w malowniczym miasteczku Birecik.

Ibis grzywiasty to gatunek dużego ptaka z rodziny ibisów, zamieszkujący przede wszystkim Maroko i Turcję. Można go z łatwością rozpoznać po nieopierzonej czerwonej skórze na głowie oraz przedłużonych piórach na karku. Ptaki liczą około 80 cm długości i ważą około 1,3 kg. Ich lot jest imponujący i elegancki. Ibisy grzywiaste żyją około 25-30 lat, a do ich głównych cech zalicza się monogamiczność – są bardzo lojalne wobec swoich partnerów.

Jednym z niewielu miejsc na świecie, w których (przy odrobinie szczęścia) można spotkać te ptaki jest Ośrodek Lęgowy Ibisa Grzywiastego w Birecik (tur. Birecik Kelaynak Üretme Istasyonu). Choć placówka zatrudnia urzędników państwowych, jej najbardziej rozpoznawalną twarzą jest pan Mustafa Çulcuoğlu, wolontariusz, który lata temu przybył do południowo-wschodniej Anatolii z Bodrum, gdzie dawniej był kapitanem jachtu. Pan Mustafa dawną morską pasję zamienił na miłość do ptaków, którą stara się zarażać wszystkich odwiedzających Birecik. Oprócz długich historii oraz zdjęć ptaków z prywatnej kolekcji, chętnie prezentuje przyjezdnym pamiątki, związane z ibisami grzywiastymi – koszulki, kapelusze, kubki do kawy, a nawet breloczki.

Jak zdradził nam Pan Mustafa Çulcuoğlu, jeszcze w 1954 roku w Bireciku można było doliczyć się 600 par ibisów łysych, a dekadę później pozostało zaledwie 130 par. Co gorsza, w latach 70. z Afryki wróciło tylko 26 par, a na początku lat 80. kilkanaście pojedynczych ibisów. Do dramatycznego spadku liczebności tych ptaków przyczyniły się m.in. polowania oraz porwania młodych piskląt, w celu umieszczenia ich w ogrodach zoologicznych. Dużo ibisów zginęło także wskutek zatrucia środkami owadobójczymi DDT, stosowanymi przez rolników w celu walki z szarańczą. Choć DDT zakazano w Turcji w latach 80., szkodliwy wpływ substancji na ludzi i zwierzęta jest nadal zauważalny, z uwagi na przypadki nielegalnego stosowania przez niektórych gospodarzy.

Ośrodek Lęgowy Ibisa Grzywiastego istnieje nieprzerwanie od 1977. W trakcie ponad 40 lat działalności placówki zdołano znacząco naprawić błędy człowieka, które doprowadziły do wytrzebienia ibisów, a w konsekwencji znacznie odtworzyć populację ptaków. Obecnie w Birecik Kelaynak Uretme Istasyonu żyje około 100 ibisów grzywiastych. Ibisy mieszkają w ośrodku przez 8 miesięcy w roku, a przez 4 miesiące znajdują się na wolności. Do zamknięcia wracają w lipcu i sierpniu, w okresie migracji. W czasie przebywania w Birecik, rozmnażają się na skałach i w drewnianych gniazdach, ogrodzonych pokaźnych rozmiarów klatką. W stacji ptaki karmione są dwa razy dziennie – przede wszystkim chudą wołowiną, gotowanymi jajami, niesolonym serem, startą marchewką oraz karmą dla piskląt.

W trosce o spokój i dobro ibisów, podczas pobytu w Bireciku nie mieliśmy szansy przyjrzeć się ptakom i ich gniazdom z bliska. Barwne opowieści pana Mustafy w pełni zrekompensowały jednak tę sytuację. :)

Choć w 1994 roku ibis grzywiasty został uznany za gatunek krytycznie zagrożony, w roku 2018 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody zmieniła jego status na zagrożony. Oczywiście, oprócz tureckiej placówki, do poprawy sytuacji ibisów grzywiastych na świecie przyczyniły się też inne kraje – jedną z nielicznych europejskich ostoi gatunku jest na przykład zamek leżący w niemieckim Burghausen, w Bawarii. Program reprodukcyjny ibisa grzywiastego realizowany jest także w południowej części Maroka.