Efez (tur. Efes, ang. Ephesus) to jedno z najważniejszych i najlepiej zachowanych stanowisk archeologicznych na świecie. Położony w pobliżu Selçuku w regionie İzmir, przyciąga turystów z całego świata zachwycając monumentalnymi ruinami, bogatą historią i legendami sięgającymi starożytności.
Gdzie leży Efez?
Efez znajduje się na zachodnim wybrzeżu Turcji, zaledwie 3 km od miasta Selçuk i ok. 70 km na południe od İzmiru. Jest łatwo dostępny z Izmiru, Kuşadası i pobliskich kurortów, a także stanowi popularny przystanek wycieczek objazdowych po Egejskim Wybrzeżu Turcji.
- Adres: Efes Harabeleri, 35920 Selçuk/İzmir, Turcja
Krótka historia Efezu
Początki: legenda o Androklosie
Zgodnie z legendą, Efez został założony przez Androklosa, syna ateńskiego króla Kordusa. Przed wyruszeniem do Jonii, Androklos udał się do wyroczni, która oznajmiła, że miejsce na budowę miasta wskaże mu ryba i dzik.
Podczas wędrówki natknął się na rybaków piekących ryby na wzgórzu Pion (Panaır Dağ) w pobliżu ujścia rzeki Kaystros (dzisiejsza rzeka Küçük Menderes). Jedna z ryb podskoczyła, a iskry z ogniska zapaliły zarośla, z których wybiegł dzik. Uznając to za znak, Androklos założył w tym miejscu miasto – Efez.
Okres grecki i rzymski
Najstarsze ślady osadnictwa w rejonie Efezu sięgają około 6000 r. p.n.e. W epoce brązu tereny te zasiedlili Grecy, a około VII wieku p.n.e. miasto rozkwitło jako ważny ośrodek handlu i kultu bogini Artemidy. Z czasem Efez stał się jednym z dwunastu miast jońskich.
W okresie rzymskim Efez zyskał status stolicy prowincji Azji i liczył ponad 200 000 mieszkańców. Jego port był jednym z największych na Morzu Śródziemnym, a miasto stało się głównym ośrodkiem handlowym, politycznym i kulturalnym.
To właśnie tutaj działał św. Paweł Apostoł, który głosił chrześcijaństwo i napisał List do Efezjan.
🕒 Godziny Otwarcia Efezu
- Otwarcie: 08:00
- Zamknięcie: 19:00
- Ostatnie wejście przez górną bramę: 18:00
- Ostatnie wejście przez dolną bramę: 18:30
- Dni zamknięcia: brak – Efez otwarty jest codziennie
- Bilety: dostępne na miejscu
Ceny biletów wstępu w 2025 roku
W 2025 roku bilet wstępu do Efezu kosztuje 40 euro. Bilety można zakupić zarówno na miejscu, jak i online – warto jednak pamiętać, że jednorazowo można nabyć maksymalnie 10 biletów, a łączna kwota zakupu nie może przekroczyć 9900 TL. Dla obywateli Turcji dostępna jest opcja zakupu biletu w ramach MüzeKart, która umożliwia wielokrotne wejścia do wielu muzeów i stanowisk archeologicznych w kraju. Zaleca się wcześniejszy zakup biletów w sezonie turystycznym (maj–wrzesień), aby uniknąć kolejek przy kasach.
Zabytki i atrakcje Efezu
Podczas zwiedzania Efezu można podziwiać wiele zachwycających zabytków:
- Biblioteka Celsusa – imponująca fasada jednego z najwspanialszych budynków starożytności, zbudowana ok. 117 r. n.e.
- Wielki Teatr – mogący pomieścić 25 000 widzów, używany do występów teatralnych i walk gladiatorów.
- Świątynia Hadriana, Prytanejon, Odeon, Agora, termalne łaźnie, latryny publiczne, droga Kuretów i wiele innych.
- Świątynia Artemidy – jeden z Siedmiu Cudów Świata Antycznego, obecnie widoczne są tylko fragmenty fundamentów.
- Dom Marii Dziewicy – miejsce pielgrzymkowe oddalone o kilka kilometrów od ruin Efezu.
Prace archeologiczne
Pierwsze wykopaliska rozpoczął w latach 1859–1874 brytyjski inżynier John Turtle Wood, pracujący dla British Museum. Od 1895 r. systematyczne badania prowadzi Austriacki Instytut Archeologiczny pod kierunkiem Otto Bendorego, a po I wojnie światowej – Hermann Vettres. Dzięki ich wysiłkom odkryto i częściowo zrekonstruowano najważniejsze budowle Efezu.
Cenne wskazówki dla zwiedzających
- Wygodne buty są niezbędne – teren jest rozległy i nierówny.
- Najlepiej przyjechać wcześnie rano, aby uniknąć tłumów i upałów.
- Warto zaplanować 2–3 godziny na dokładne zwiedzanie.
- W pobliżu dostępne są sklepy z pamiątkami, toalety i punkty gastronomiczne.
- Możesz rozpocząć zwiedzanie zarówno od dolnej, jak i górnej bramy – warto zaplanować transport między punktami.
Co zobaczyć w okolicy?
Wioska Şirince
Zaledwie kilka kilometrów od Efezu znajduje się malownicza wioska Şirince. Osada została zasiedlona w 1923 roku przez Turków przybyłych z Grecji w ramach wymiany ludności. Dziś Şirince słynie z:
- produkcji lokalnego wina
- uprawy oliwek
- urokliwej greckiej architektury
- pensjonatów i rękodzieła
To idealne miejsce na relaks po zwiedzaniu starożytnych ruin.
Podsumowanie
Efez to perła dziedzictwa antycznego, w której przeszłość ożywa na każdym kroku. Niezależnie, czy fascynuje Cię starożytna Grecja, Rzym, historia wczesnego chrześcijaństwa czy po prostu lubisz podróże z klimatem – to miejsce zachwyci Cię swoim rozmachem i tajemniczością.
Tak, Efez… Magiczne miejsce… Dla mnie, filologa klasycznego z wykształcenia, włóczącego się po Europie śladami Greków i Rzymian, Efez jest niczym Mekka. Ale dla mojego męża, inżyniera, który z trudem zawsze dotrzymywał mi kroku w zwiedzaniu archaicznych ruin na poziomie zero lub minus jeden (mam na mysli poziom gruntu) , Efez stał się wreszcie olśnieniem i wtajemniczeniem. Pozdrawiam :-)
Pani Beato, wcale nie dziwi mnie Państwa zachwyt. Efez to rzeczywiście miejsce wyjątkowe, nawet dla osób, które nie przepadają za zwiedzaniem ruin. Jako kulturoznawczyni jestem również w stanie w pełni utożsamić się z Pani pasją i zachwytem nad tym miejscem. Serdecznie polecam również odwiedziny starożytnego miasta Assos, jeśli jeszcze Państwo tam nie dotarli. Oczywiście w swojej skali ciężko równać je z Efezem, natomiast jego mniej turystyczny urok absolutnie oczarowuje. :)