Assos, Behramkale – poznaj starożytną perłę północno-zachodniej Turcji

- Advertisement -

Leżące współcześnie na terytorium Turcji, Assos zostało założone w VII w. p.n.e. przez Eolów, starożytne greckie plemię. Współcześnie osada należy do urokliwej miejscowości turystycznej Behramkale, w tureckiej prowincji Çanakkale. Nazwa ta została nadana przez tureckich osadników po zdobyciu miasta przez wojska tureckie. Obecnie miasteczko zamieszkuje około 1000 osób.

Assos w pigułce

• Położenie geograficzne: Assos to starożytne miasto usytuowane w wiosce Behramkale, około 17 km na południe od dzielnicy Ayvacık w Çanakkale.
• Historia osadnictwa: Miasto zostało założone na szczycie wulkanicznego wzgórza na południowym krańcu regionu Troas i miało burzliwą historię pod panowaniem lidyjskim, perskim, pergamońskim i rzymskim.
• Odkrycie przez archeologię: Miasto zostało odkryte przez Francisa H. Bacona podczas wykopalisk prowadzonych przez Amerykański Instytut Archeologii w latach 1880-1883.
• Ekonomiczne znaczenie Assos: W okresie swojej działalności Assos zasłynęło dzięki dużej ilości przepływających statków, posiadając jedyny duży port w swoim regionie.
• Filozoficzne znaczenie: Arystoteles mieszkał w Assos przez trzy lata, zakładając szkołę filozoficzną, co czyni to miejsce ważnym dla historii filozofii.
• Zabytki: Najbardziej znaczącym miejscem w mieście jest dorycka świątynia Ateny zbudowana na szczycie, a także duży amfiteatr.
• Święte miejsce dla chrześcijan: Assos zostało odwiedzone przez apostoła Pawła, co nadaje mu znaczenie jako miejsce święte dla chrześcijan.
• Historia panowania: Miasto przechodziło pod różne panowania, m.in. lidyjskie, perskie, rzymskie, a później pod wpływem Galatów i Królestwa Pergamonu.
• Upadek i ponowne odkrycie: Miasto straciło na znaczeniu po połowie III w. n.e., a osadnictwo zakończyło się w VII wieku. Odkrycia archeologiczne rozpoczęto w XIX wieku i kontynuowane są do dzisiaj, z ostatnimi badaniami prowadzonymi przez różnych naukowców.
• Współczesność: Dziś Behramkale, położone u podnóża i zboczy góry, jest nadal aktywne, a Assos znajduje się na wstępnej liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO od 2017 roku.

Berhamkale – lokalizacja i historia

Miasteczko Behramkale zlokalizowane jest w południowo-zachodnim krańcu historycznej Troady, w odległości 86 km na południowy-zachód od miasta Çanakkale, zaledwie 30 km na wschód od wsi Babakale oraz 64 km na zachód od miasta Edremit. Administracyjnie Behramkale należy do gminy Ayvacık, wchodzącej w skład prowincji Çanakkale.

Behramkale to stara osmańska osada, składająca się zaledwie ze 150 budynków, pełniących dziś w dużej mierze funkcję pensjonatów, hoteli oraz restauracji. Wiejskie domy wykonano z kamienia bazaltowego. Wieś zbudowana jest na ruinach starożytnego miasta Assos, którego najważniejsze pozostałości znajdują się na szczycie miejscowego wzgórza. Początki starożytnego miasta pochodzą z okresu VII wieku p.n.e., a jego pierwszymi osadnikami było greckie plemię Eolów, przybyłe z pobliskiej wyspy Lesbos. Historia Assos to tak naprawdę historia wielkich postaci, mogąca zawstydzić niejedną historyczną metropolię. Około IV wieku p.n.e. miastem władał filozof i uczeń Platona Hermiasz, pragnący utworzyć w Assos szkołę filozoficzną. Hermiasz zaprosił do miasta swojego nauczyciela oraz przyjaciela Artystotelesa, który po śmierci Platona postanowił opuścić ateńską Akademię. Słynny grecki filozof spędził w Assos trzy lata, w trakcie których poślubił pasierbicę Hermiasza, a następnie z miejscowego portu wypłynął na Lesbos. Starożytne Assos jest także ojczyzną Kleantesa, greckiego filozofa i przedstawiciela stoicyzmu.

Na przestrzeni wieków miastem władali Persowie, Rzymianie oraz Bizantyjczycy. Turcy osiedlili się na miejscowych ziemiach w XIV wieku, zmieniając nazwę miasta na Behramkale.

Wykład u Arystotelesa

Z historią starożytnego miasta związana jest postać samego Arystotelesa – jednego z trzech, obok Sokratesa i Platona najsłynniejszego filozofa starożytnej Grecji – który po śmierci Platona opuścił Ateny by w Assos wraz z innymi uczniami Platona założyć swoją szkołę filozoficzną w murach nowej Akademii. To prawdopodobnie tam powstało pierwszych dwanaście rozdziałów Polityki, a także właśnie tam Arystoteles poślubił Pytias, przybraną córkę władcy kolonii – Hermiasa, który również stał się słuchaczem akademii.

Zwiedzanie starożytnego Assos

Zwiedzanie ruin Assos najlepiej rozpocząć od przekroczenia głównego wejścia na teren akropolu, zlokalizowanego na dość stromym wzgórzu, od strony wsi, a zakończyć na dole wzgórza w dzielnicy portowej. Po zwiedzeniu terenu świątyni warto udać się w dół, w kierunku charakterystycznego pomnika Arystotelesa, a następnie kontynuować zmierzanie w stronę portu.

Świątynia Ateny Polias

Kręte uliczki zaprowadzą nas na szczyt Akropolu oraz doryckiej świątyni Ateny Polias z 530 roku p.n.e., skąd rozpościera się widok na okolicę oraz widoczną grecką wyspę Lesbos. Ruiny świątyni w Assos to jedyny przykład tego rodzaju budowli doryckiej w całej Azji Mniejszej. Spośród 38 kolumn świątyni do dzisiejszych czasów przetrwało zaledwie 6. Ze szczytu akropolu rozciąga się zapierający dech w piersiach widok na dolinę rzeki Satnioeis oraz na zatokę Edremit. Choć pozostałości świątyni nie robią tak dużego wrażenia jak starożytny Pergamon lub Efez, w połączeniu z przepięknym widokiem na Morze Egejskie oraz pobliską wyspę Lesbos, świątynia Ateny jest jednym z chętniej fotografowanych obiektów w regionie. Wiele elementów świątyni Ateny z Assos znajduje się dziś w Muzeum Archeologicznym w Stambule, a także w paryskim Louvre.

Meczet Hüdavendigar

Na wzgórzu, w pobliżu wejścia na teren starożytnych ruin, znajduje się także XIV-wieczny osmański meczet Hüdavendigar (tur. Hüdavendigar Cami), nieposiadający minaretu. Muzułmańska świątynia została wybudowana na planie kwadratu, z inicjatywy osmańskiego sułtana Murata Hüdavendigara I. Do budowy meczetu wykorzystano VI-wieczne mury dawnego kościoła. Nad wejściem do budynku znajduje się krzyż oraz grecka inskrypcja wspominająca postać Anthimosa, władcy historycznego miasta Skamandros. W pobliżu meczetu znajduje się osmańska wieża obronna, której budowę zlecono także za panowania Murada I.

Starożytna nekropolia

Rozległa nekropolia pełniła funkcję miejsca pochówku do IX wieku, a pozostałością po tamtym okresie są liczne sarkofagi, które można dostrzec schodząc w dół, drogą prowadzącą do portu. Na przestrzeni wieków zmieniał się sposób lokalnego pochówku, a sarkofagi były popularne aż do okresu bizantyjskiego. O sławie starożytnych grobowców z Assos pisał podobno sam Pliniusz, w swojej „Historii naturalnej”. Zgodnie z najnowszymi odkryciami archeologów groby z Assos wykonane zostały ze szczególnego rodzaju kamiennego materiału, którego skład wpływał na rozkład ciał w rekordowym czasie (całkowity rozkład następował w ciągu 40 dni). Istotnym elementem budulca grobowców było najprawdopodobniej aluminium, które (uwaga, tylko dla ludzi o mocnych nerwach) spalały skórę nieboszczyka i wchłaniały jego zwłoki wewnątrz siebie.

Amfiteatr

Amfiteatr zlokalizowany jest na południowym stoku starożytnego miasta, po lewej stronie trasy zmierzającej w dół w kierunku portu. Zarówno pod względem techniki budowy jak i samego planu jest to typowa rzymska konstrukcja, cechująca się doskonałą akustyką. Teatr został zniszczony podczas trzęsienia ziemi a następnie ponownie zrekonstruowany. Początkowo mieścił w sobie 2500 osób, o 1000 miejsc więcej niż jego obecna forma. Zwiedzając amfiteatr warto wspiąć się na jego najwyższe piętra, by w pełni nacieszyć się jednym z najpiękniejszych widoków na Morze Egejskie, jakie oferuje Turcja.

Turcja szlakiem św. Pawła

Jak informują Dzieje Apostolskie w Assos, w trakcie swojej trzeciej podróży misyjnej (53-57 r.), przebywał także św. Paweł Apostoł, który przyszedł tu pieszo na drugi dzień po tym, jak wskrzesił młodzieńca w porcie Aleksandrii Troas. W Assos do św. Pawła dołączył także św. Łukasz, skąd oboje udali się na pobliską wyspę Lesbos, do portu w Mitylenie, gdzie spędził kolejne lata. Wydarzenie to upamiętnia – niezbyt ujmująca swoją estetyką – pamiątkowa tablica, którą znaleźć możemy w grocie znajdującej się w pobliżu amfiteatru.

Dzielnica portowa

Od ruin starożytnego akropolu do portu wiedzie ponad 2-kilometrowa droga, dostarczająca turystom bajecznych widoków na bezkres morza, wyspę Lesbos oraz lokalną przyrodę. Jakby tego było mało w porcie czekają na nas kolejne atrakcje – przepiękne stare miasto oraz malownicze wybrzeże. W centrum znajduje się wiele XIX-wiecznych budynków, pełniących niegdyś funkcje magazynów lub obiektów mieszkalnych, przekształconych w urokliwe restauracje i romantyczne hotele. Portowa dzielnica Behramkale zachwyca przede wszystkim o zmroku i późnym wieczorem, gdy centrum miasteczka rozświetlają świece i urokliwe lampiony.

Gdzie zjeść w okolicy Assos?

Zarówno dzielnica wiejska jak i portowa wypełnione są stosunkowo dużą ilością restauracji, w których skosztować można typowych dań kuchni tureckiej a przede wszystkim dań rybnych. Lokale znajdujące się w pobliżu świątyni Ateny są mniej wykwintne a ich ceny dużo bardziej przystępne. Może w nich skosztować także przepysznej tureckiej kawy, imponująco serwowanej na tacy wypełnionej ziarnami oraz „podpalonej” prawdziwym ogniem. W dzielnicy portowej ceny posiłków są dużo wyższe a w menu dominują dania rybne oraz owoce morza. W porcie warto spróbować typowych tureckich lodów, sprzedawanych w przydrożnych straganach przez dondurmacı (tureckie określenie na sprzedawcę lodów).

Assos – ceny biletów

Stanowisko archeologiczne Assos (tur. Assos Örenyeri) jest czynne codziennie, w godzinach 8:30 – 17:30. W 2023 roku cena biletu wstępu na teren wykopalisk kosztuje 250 TL. Przed wizytą sprawdź najświeższe informacje, dostępne na oficjalnej stronie muzeum – TUTAJ.