Hagia Sophia (tur. Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi) to jedna z najbardziej niezwykłych budowli sakralnych na świecie. Przez ponad 1500 lat była świadkiem koronacji cesarzy, krucjat, trzęsień ziemi, zmian religijnych i politycznych. W 2025 roku Hagia Sophia pozostaje czynnym meczetem, a jednocześnie jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych w Stambule. Poniższy artykuł zawiera pełne informacje dla zwiedzających, a także rzetelny opis jej burzliwych losów – od bazyliki chrześcijańskiej, przez meczet, muzeum i ponownie meczet.

Hagia Sophia w pigułce

• Zbudowana w VI wieku na polecenie cesarza Justyniana I.
• Przez 916 lat była najważniejszą świątynią chrześcijaństwa wschodniego.
• Po zdobyciu Konstantynopola przez Mehmeda II w 1453 roku – przekształcona w meczet.
• W 1934 roku decyzją rządu Atatürka – zamieniona w muzeum.
• 10 lipca 2020 turecki sąd anulował status muzeum.
• 24 lipca 2020 – ponowne otwarcie jako meczetu, przy obecności prezydenta Erdogana.
• W 2024 wprowadzono nową opłatę wstępu dla turystów zagranicznych (25 €) i osobne wejście.
• Dziś: czynny meczet oraz obiekt turystyczny wpisany na Listę UNESCO.

Krótka historia Hagii Sophii

Hagia Sophia (tur. Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi) to dawny Kościół Mądrości Bożej, który w czasach Cesarstwa Bizantyjskiego był najważniejszą świątynią chrześcijaństwa wschodniego oraz miejscem koronacji cesarzy bizantyjskich. Budowla została wzniesiona na polecenie cesarza Justyniana I Wielkiego, który pragnął stworzyć kościół przewyższający swoim przepychem Świątynię Jerozolimską.

Budowa Hagii Sophii trwała sześć lat i zaangażowała ponad 10 tysięcy robotników. Wnętrze kościoła ozdobiono najcenniejszymi materiałami sprowadzonymi z całego imperium, m.in. z Delf, Aten i Efezu. Po konsekracji w 537 roku przez niemal tysiąc lat była największym kościołem świata i symbolem potęgi Bizancjum.

Po zdobyciu Konstantynopola przez Osmanów 29 maja 1453 roku, na polecenie sułtana Mehmeda II, świątynię przekształcono w meczet. Ostatnie chrześcijańskie nabożeństwo odbyło się 28 maja 1453, z udziałem zarówno prawosławnych, jak i katolickich obrońców miasta. Następnie większość bizantyjskich mozaik pokryto gipsem, a w monumentalnym wnętrzu zawieszono ogromne medaliony z imionami Allaha, Mahometa oraz czterech kalifów. W kolejnych stuleciach Hagia Sophia była głównym meczetem imperium osmańskiego.

Po upadku Imperium Osmańskiego i powstaniu Republiki Turcji, państwo przyjęło model świecki. W 1934 roku rząd pod przewodnictwem Mustafy Kemala Atatürka, założyciela nowoczesnej Turcji, wydał decyzję o przekształceniu świątyni w muzeum. Oficjalnie otwarto je w 1935 roku, co miało symbolizować nową epokę świeckiego państwa otwartego na świat. Podczas prac konserwatorskich usunięto dywany modlitewne i odsłonięto wiele dawnych mozaik bizantyjskich.

W 1985 roku Hagia Sophia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, potwierdzając jej wyjątkową wartość historyczną i kulturową.

Muzeum było miejscem ważnych wizyt duchowych – odwiedzili je papieże: Jan Paweł II w 1979 roku, Benedykt XVI w 2006 roku oraz Franciszek w 2014 roku.

W kolejnych latach status świątyni znów stał się przedmiotem debat i sporów. 10 lipca 2020 roku turecki sąd administracyjny anulował dekret z 1934 roku, a tego samego dnia prezydent Recep Tayyip Erdoğan podpisał decyzję o ponownym przekształceniu Hagii Sophii w meczet. 24 lipca 2020 roku odprawiono tam pierwsze modlitwy muzułmańskie od 86 lat, co wzbudziło zarówno radość wielu Turków, jak i sprzeciw części społeczności międzynarodowej.

Obecnie Hagia Sophia pełni funkcję czynnego meczetu, ale pozostaje również jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Stambułu i symbolem spotkania trzech wielkich cywilizacji: bizantyjskiej, osmańskiej i współczesnej tureckiej.

Ponowne przekształcenie Hagii Sophii w meczet

Po dwóch latach od ostatniej papieskiej wizyty i po 81 latach od przekształcenia w muzeum, w 2016 roku w Hagii Sophii po raz pierwszy od dekad muezin zaintonował ezan, czyli tradycyjne wezwanie muzułmanów do modlitwy. Wydarzenie to było transmitowane przez turecką telewizję państwową i powszechnie odebrano je jako symboliczny sygnał stopniowego odchodzenia od świeckiego statusu budowli.

Dyskusja o przywróceniu Hagii Sophii funkcji sakralnej nabrała tempa w kolejnych latach. Ostatecznie, 10 lipca 2020 roku, 10. Izba tureckiego Sądu Administracyjnego (Rady Stanu) jednogłośnie unieważniła dekret z 1934 roku, który nadawał świątyni status muzeum. Jeszcze tego samego dnia prezydent Recep Tayyip Erdoğan podpisał dekret o ponownym otwarciu Hagii Sophii jako meczetu oraz przekazaniu jej pod zarząd Dyrektoriatu ds. Religijnych (Diyanet).

Decyzja ta wywołała protesty Kościołów chrześcijańskich, w tym Patriarchatu Ekumenicznego Konstantynopola, a także krytykę ze strony UNESCO i społeczności międzynarodowej, które podkreślały wyjątkowe znaczenie Hagii Sophii jako symbolu wspólnego dziedzictwa ludzkości.

Mimo kontrowersji, konwersja świątyni w meczet została przeprowadzona w szybkim tempie. 24 lipca 2020 roku, po 86 latach przerwy, w Hagii Sophii odbyło się pierwsze muzułmańskie nabożeństwo piątkowe, w którym uczestniczyli prezydent Turcji, członkowie rządu oraz około 1500 wiernych. Tego dnia budowla oficjalnie przyjęła nazwę Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi (Święty Wielki Meczet Hagia Sophia), podkreślając jej nowy status jako miejsca kultu muzułmańskiego.

Zwiedzanie meczetu Hagia Sophia

We wrześniu 2020 roku odwiedziliśmy Ayasofya Camii (tak w języku tureckim nazywa się meczet), aby na własne oczy zobaczyć, jakie zmiany wprowadzono po przekształceniu dawnego muzeum w miejsce kultu. Podczas zwiedzania towarzyszył nam pan Haluk, doświadczony stambulski przewodnik z ponad 30-letnim stażem. Był prawdziwą skarbnicą wiedzy o historii świątyni i całego miasta. Oprócz opowieści o przemianach Hagii Sophii, przygotował także archiwalne fotografie mozaik, które w lipcu 2020 roku zostały zakryte w związku z przywróceniem funkcji sakralnej.

Jedną z najbardziej widocznych zmian był nowy turkusowy dywan modlitewny o powierzchni około 4 000 m², którego włókna zostały specjalnie zaprojektowane, by wskazywać kierunek Mekki. Wełniana wykładzina niemal całkowicie pokrywa podłogę dawnego muzeum. Uważne oko dostrzeże jednak wyjątek – odsłonięty kwadratowy fragment posadzki, wyznaczający historyczne miejsce koronacji cesarzy bizantyjskich. Jak podkreślali gospodarze obiektu, celowo pozostawiono go niezakrytym w ramach wyrazu szacunku dla dziedzictwa historycznego i pamięci o wielowiekowej przeszłości Hagii Sophii.

15 stycznia 2024 roku wprowadzono nowe zasady ruchu zwiedzania w Hagii Sophii. Od tamtej pory obowiązują:

🕌 Podział wejść

• Osoby przybywające na modlitwę korzystają ze specjalnego wejścia przeznaczonego wyłącznie dla wiernych.
• Turyści zagraniczni są kierowani bezpośrednio na górną galerię, bez dostępu do dolnej części meczetu, gdzie odbywają się modlitwy.

🎟️ Bilety i opłaty

• Wstęp dla obcokrajowców kosztuje 25 € (cena obowiązuje od 2024 r.; potwierdzona także w 2025 r.).
• Kurs wymiany euro na lirę turecką jest bieżący, widoczny przy kasie i wejściu.
• Dzieci do 8 lat wciąż wchodzą bezpłatnie, pod opieką osoby dorosłej, po okazaniu ważnego dokumentu tożsamości.

📍 Lokalizacja kasy i wejścia

• Kasa biletowa znajduje się naprzeciwko Fontanny Ahmeda III.
• Wejście dla turystów mieści się pod minaretem Beyazyda II, obok cesarskiej bramy prowadzącej również do Topkapı.

🎧 Udogodnienia turystyczne

Na miejscu działa system QR, oferujący komentarz audio w 23 językach – dostępny przez telefon i słuchawki, bez zakłócania nastroju modlitwy.

Pięć lat po ponownym otwarciu Hagii Sophii jako meczetu

W lipcu 2025 roku mija pięć lat od chwili, gdy prezydenckim dekretem Hagia Sophia została ponownie przekształcona w meczet. Od tego czasu budowla pełni podwójną rolę – aktywnie funkcjonującego miejsca kultu muzułmańskiego i jednej z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych świata. Decyzja o zmianie statusu wzbudziła kontrowersje wśród społeczności międzynarodowej i środowisk chrześcijańskich, które podkreślały jej unikalne dziedzictwo jako muzeum otwartego dla wszystkich. Mimo to, w kolejnych latach Hagia Sophia pozostała symbolem historii Stambułu, a Turcja wprowadziła szereg nowych regulacji – m.in. wydzielenie osobnych wejść dla wiernych i turystów, ponowne opłaty wstępu dla obcokrajowców oraz nowoczesne systemy audioprzewodników. Dziś, pięć lat po konwersji, świątynia wciąż budzi emocje i przyciąga miliony zwiedzających, stanowiąc wyjątkowe miejsce spotkania kultur, religii i epok.

Etykieta i zasady zwiedzania Hagii Sophii

Zwiedzanie wnętrza meczetu wymaga przestrzegania ogólnych zasad etykiety, związanych z ubiorem we wnętrzu świątyni muzułmańskich.

Zwiedzając meczet należy mieć na sobie czyste i schludne ubranie, nieodsłaniające ud, ramion, a w przypadku kobiet także dekoltu oraz włosów. Rękaw koszulki powinien sięgać co najmniej do połowy górnego ramienia a spódnica przekraczać linię kolan. Surowo zabronione jest zwiedzanie muzułmańskiej świątyni w szortach, spódniczkach typu mini, koszulkach bez rękawów oraz w jakimkolwiek obuwiu. Chusty i odzież ochronna są dostępne w kasie biletowej meczetu, za niewielką opłatą.

Ponieważ Hagia Sophia jest miejscem kultu, niewskazane jest przyglądanie się lub robienia zdjęć modlącym się muzułmanom. Należy także pamiętać o zachowaniu ciszy.

Zagraniczni obywatele, będące wyznawcami islamu, powinni wejść do części modlitewnej meczetu główną bramą znajdującą się na Placu Hagia Sophia (Ayasofya Meydanı) przed czasem modlitwy. Część modlitewna meczetu jest zamknięta dla wiernych celem codziennego sprzątania i konserwacji od porannej modlitwy do godziny 10:00 rano.

Hagia Sophia – lokalizacja, godziny otwarcia, informacje praktyczne

• Hagia Sophia znajduje się na Placu Ayasofya, w dzielnicy Sultanahmet, Fatih, pod adresem: Sultan Ahmet, Ayasofya Meydanı No:1, 34122 Fatih/İstanbul,
• Hagia Sophia w 2024 roku jest otwarta dla zwiedzających codziennie od 09:00 do 19:30.
• Bilety wstępu, w cenie 25 euro, można nabyć wyłącznie w kasie biletowej, zlokalizowanej naprzeciwko Fontanny Ahmeda III.
• W miejskiej ofercie aktualnie nie ma dostępnych karnetów muzealnych, uprawniających do zwiedzania meczetu Hagia Sophia.

Jak dotrzeć do Hagii Sophii?

Dotarcie do Hagii Sophii w Stambule z różnych dzielnic miasta jest stosunkowo łatwe, ponieważ jest to jedna z najbardziej znanych i często odwiedzanych atrakcji nad Bosforem. Oto kilka praktycznych wskazówek dotyczących podróży do meczetu Hagia Sophia z różnych dzielnic:

• Sultanahmet: Hagia Sophia znajduje się w samym sercu dzielnicy Sultanahmet, więc jeśli już jesteś w tej okolicy, wystarczy przejść się w stronę zabytku pieszo, ciesząc się pięknem zabytkowej okolicy.
• Jeśli zamierzasz dotrzeć do Sultanahmet z innych części Stambułu, najlepiej skorzystać z tramwaju. Tramwaj T1 kursuje przez całą dzielnicę, a najbliższy przystanek to „Sultanahmet„.
• Taksim: Warto wsiąść do metra M2 (linia czerwona) i przejechać do stacji „Aksaray”, a następnie przesiąść się na tramwaj T1 w kierunku „Kabataş” i wysiąść na przystanku „Sultanahmet”.
• Beşiktaş lub Kadıköy: Warto skorzystać z tramwaju T1 w kierunku Sultanahmet, wysiadając na przystanku „Sultanahmet”. Alternatywnie, jeśli preferujesz bardziej malowniczą trasę, warto wziąć prom z Beşiktaş do Eminönü, a stamtąd przesiąść się na tramwaj T1 do Sultanahmet.

Gdzie znajduje się Hagia Sophia?

Hagia Sophia mieści się na pierwszym wzgórzu Stambułu, w dzielnicy Sultanahmet – tuż obok Błękitnego Meczetu, Hipodromu i Pałacu Topkapı. Jej położenie, otoczone z trzech stron przez Złoty Róg, Bosfor i Morze Marmara, podkreśla centralne znaczenie budowli w historii miasta.

📍 Adres: Ayasofya Meydanı No:1, 34122 Fatih/İstanbul

Godziny otwarcia Hagii Sophii w 2025 roku

Hagia Sophia jest otwarta codziennie, przez cały rok. Obowiązuje podział sezonowy:

• Sezon letni (1 kwietnia – 1 października): 09:00–19:30 (ostatnie wejście o 19:00)
• Sezon zimowy (1 października – 1 kwietnia): 09:00–19:30 (ostatnie wejście o 19:00)
• W piątki: zwiedzanie wstrzymane w godzinach 12:30–14:30 z powodu modlitwy

Bilety i zasady wstępu

🎟️ Cena biletu dla turystów zagranicznych: 25 €
👧 Dzieci poniżej 8 lat: bezpłatnie (z paszportem)
❌ Museum Pass oraz karty prasowe nie są honorowane
📍 Bilety dostępne:
– Na miejscu, przy wejściu naprzeciw Fontanny Ahmeda III
– Online przez oficjalnego sprzedawcę DEM MUSEUMS

Zwiedzanie – co warto wiedzieć?

Zwiedzający wchodzą osobnym wejściem prowadzącym na galerię górną, skąd roztacza się panoramiczny widok na wnętrze meczetu. Trasa prowadzi m.in. przez Bramę Raju i Piekła (Marble Door) oraz pozwala podziwiać mozaiki bizantyjskie. Wyjście znajduje się przy rampie północno-wschodniej.

🔊 System audio z rozszerzoną rzeczywistością (AR) w 23 językach – dostęp przez QR kod
🎧 Słuchawki do wypożyczenia na miejscu

Zasady i etykieta zwiedzania

• Hagia Sophia pełni funkcję aktywnego meczetu – obowiązuje cisza i szacunek wobec miejsca
• Kobiety powinny zakrywać głowę (chusty i body covery do wypożyczenia: 1 € i 3 €)
• Fotografowanie modlących się osób jest zabronione
• Wózki dziecięce należy wnosić złożone
• Osoby niepełnosprawne powinny korzystać z wejścia dla obywateli Turcji

Historia Hagii Sophii w pigułce

Świątynia trzech cywilizacji

• 360 r. – pierwsza Hagia Sophia (Megale Ekklesia), wzniesiona przez cesarza Konstancjusza II
• 537 r. – obecna konstrukcja ukończona przez cesarza Justyniana I, budowana przez Antemiusza z Tralles i Izydora z Miletu
• 1453 r. – po zdobyciu Konstantynopola przez Mehmeda II przekształcona w meczet
• 1934 r. – decyzją republikańskiego rządu zamieniona w muzeum
• 2020 r. – ponowne otwarcie jako meczetu, z zachowaniem funkcji turystycznej

Przez wieki Hagia Sophia była nie tylko miejscem kultu, ale i symbolem potęgi – bizantyńskiej władzy cesarskiej, osmańskiego dziedzictwa i nowoczesnej tożsamości Turcji.

Architektura i sztuka Hagii Sophii

Kopuła – symbol niebios

Imponująca kopuła o średnicy 32 metrów i wysokości 55,6 m sprawia wrażenie zawieszonej w powietrzu. To arcydzieło inżynierii zostało wzmocnione przez Mimar Sinana i przetrwało liczne trzęsienia ziemi.

Mozaiki bizantyjskie

• Deesis – Chrystus w towarzystwie Maryi i Jana Chrzciciela (XIII w.)
• Madonna z Dzieciątkiem i cesarze: Justynian, Konstantyn, Leon VI
• Mozaiki cesarskie: Zoe i Konstantyn IX, Jan II Komnen i Eirene z Węgier

Elementy islamskie

• Mihrab i minbar z czasów osmańskich
• Osiem monumentalnych medalionów z kaligrafią Mustafy İzzeta Efendiego
• Lampy Sulejmana Wspaniałego
• Minarety dodane w różnych epokach – najbardziej okazałe przez Mimar Sinana

---

Inne ciekawostki, które warto zobaczyć

• Omphalion – mozaikowy „punkt zerowy”, gdzie koronowano cesarzy
• Drzwi Cesarskie (Imperial Door) – największe w świątyni, z brązową oprawą
• Drzwi Piękne (Beautiful Gate) – element świątyni z Tarsu z II w. p.n.e.
• Nagrobek Enrico Dandolo – doży Wenecji, uczestnika IV krucjaty
• Inskrypcja Wikinga „Halvdan był tutaj” – jedno z najstarszych świadectw obecności Skandynawów w Bizancjum
• Marmurowe urny z Pergamonu – z czasów hellenistycznych, używane podczas świąt

---

Łaźnia Hürrem Sultan

Naprzeciwko Hagii Sophii znajduje się Haseki Hürrem Hamamı – osmańska łaźnia z 1553 roku zaprojektowana przez Mimar Sinana, zbudowana dla żony Sulejmana Wspaniałego. Obiekt nadal pełni funkcję luksusowego hammamu.

---

Podsumowanie – dlaczego warto odwiedzić Hagia Sophię w 2025 roku?

Hagia Sophia to nie tylko ikona Stambułu, ale także żywe muzeum historii świata. Spacerując po jej marmurowych posadzkach, można prześledzić ponad tysiąc lat przemian kulturowych, religijnych i artystycznych. W 2025 roku świątynia – jako czynny meczet – nadal pozostaje otwarta dla wszystkich, bez względu na pochodzenie i wiarę. Wizyta w tym miejscu to obowiązkowy punkt każdej podróży do Turcji.