Şanliurfa – miejsce narodzin proroka Ibrahima oraz cel pielgrzymek muzułmanów (Turcja Wschodnia)

Meczet Halil-ur Rahmana, Mevlid-i Halila, jaskinia narodzin proroka Ibrahima oraz tzw. „staw ze świętymi karpiami” to kluczowe miejsca dla wyznawców islamu w południowo-wschodniej Anatolii, w prowincji Şanlıurfa w Turcji.

Za sprawą długiej historii regionu, nierozłącznie związanej z biblijnymi przypowieściami, orientalna Urfa nazywana jest niekiedy „Jerozolimą Anatolii„. Według wierzeń, urodził się tu prorok Ibrahim (Abraham), określany jako ojciec trzech religii monoteistycznych. Z terenów współczesnej Urfy prorok wyruszyć miał następnie do Harranu (biblijny Charan). 

• Urfa, oficjalnie znana jako Şanlıurfa, to miasto w południowo-wschodniej Turcji, będące stolicą prowincji o tej samej nazwie.
• W czasach hellenistycznych miasto nosiło nazwę Edessa.
• Region jest znany za sprawą neolitycznego kompleksu Göbekli Tepe, najstarszego znanego na świecie zespołu świątynnego założonego w X tysiącleciu p.n.e.
• Położona około 80 km na wschód od rzeki Eufrat, Urfa cechuje się skrajnie gorącymi, suchymi latami i chłodnymi, wilgotnymi zimami.
• Z uwagi na swoje związki z historią żydowską, chrześcijańską i islamską, Urfa zyskała przydomek „Miasta Proroków„.
• Religia odgrywa istotną rolę w życiu mieszkańców, czyniąc Urfę jednym z najważniejszych centrów wierzeń islamskich w Turcji.
• Nazwa miasta ewoluowała z czasem, mając pierwotnie swoje korzenie w języku syryjskim, greckim, arabskim i kurdyjskim. W 1984 roku dodano przydomek „Şanlı„, co w języku tureckim oznacza „chwalebny”.
• Geografia Urfy obejmuje obszar między stokami Gór Taurus a wielką równiną Mezopotamii.
• Opady deszczu są tu rzadkie, a śnieg pojawia się sporadycznie, natomiast wiosna i jesień są ciepłe i umiarkowanie suche.

Jaskinia, w której urodził się prorok Ibrahim oraz meczet Mevlid-i Halil 

Według muzułmanów, prorok Ibrahim, czyli biblijny Abraham, urodził się w Mezopotamii, na obszarze zwanym Edessa (choć Biblia wspomina o miejscowości o nazwie Ur). Zgodnie z wierzeniami, Ibrahim przyszedł na świat w jaskini, zlokalizowanej na południe od dziedzińca meczetu Mevlid-i Halil. Z narodzinami proroka wiąże się przypowieść o królu Nimrodzie (legendarny myśliwy i władca Mezopotamii; znany zarówno w tradycji żydowskiej, jak i islamskiej), który pewnego dnia otrzymał od astrologów przepowiednię, mówiącą o dziecku, które miało narodzić się jeszcze tego samego roku, a w przyszłości zakończyć jego panowanie. W obliczu proroctwa, Nimrod nakazał zabić wszystkich chłopców, którzy przyszli na świat w tym czasie. Uratowało się tylko jedno niemowlę – prorok Ibrahim, którego matka ukryła w pobliskiej jaskini, gdzie spędził kolejne 7 lat życia.

Według wierzeń, w późniejszym okresie rozzłoszczony Nimrod zrzucił Ibrahima z zamku wprost w płomienie, nie mogąc dłużej znieść faktu zwalczania przez proroka pogańskich bóstw. Z boską pomocą, płomienie zamieniły się jednak w wodę, a spadające ze skał kamienie w karpie. Dla uczczenia tej historii, w pobliżu meczetu Mevlid-i Halil znajduje się zbiornik z wodą, która uznawana jest za leczniczą. W święta i weekendy można tu spotkać kobiety i mężczyzn, symbolicznie oblewających się wodą oraz napełniających nią plastikowe butelki, które następnie zabierają do domów i którymi dzielą się z bliskimi.

Turcy lubią łączyć przypowieść o narodzinach Ibrahima z historią wynalezienia popularnej potrawy regionu – çiğ köfte, czyli kotlecików z surowego mięsa. Jak to możliwe? Według jednej z legend matka proroka, w obawie przed odkryciem przez wojska Nimroda, postanowiła nigdy nie rozpalać ogniska. Upolowane przez nią zwierzęta przyrządzała więc na surowo, mieszając mięso z bulgurem. Współcześnie, surowe mięso ugniata się z dodatkiem wspomnianego bulguru, posiekanej zieleniny oraz dużej ilości ostrych przypraw, które wręcz “parzą” mięso. Proces przygotowywania potrawy zajmuje czasem nawet niekiedy godzinę. Mięsne kotleciki to sztandarowe danie tradycyjnych wieczorów Sira Gecesi, popularnych w całej prowincji. 

Meczet Halil’ür-Rahman  

Halil’ür-Rahman Camii to świetny przykład wielowarstwowej i długiej historii Urfy – niegdyś w tym miejscu stała świątynia poświęcona Atargatis, boginii północnej Syrii. Gdy na lokalnych ziemiach pojawili się chrześcijanie, powołano w tym miejscu kościół Matki Boskiej, a od czasów panowania Ajjubidów, sunnickiej dynastii pochodzenia kurdyjskiego, to ważne miejsce dla wszystkich wyznawców islamu. Meczet został zbudowany w 1211 roku i stanowi część większego kompleksu, składającego się także ze szkoły religijnej oraz muzułmańskiego cmentarza. Budynek został odrestaurowany w okresie panowania sułtana Sulejmana Wspaniałego. Jak wskazuje napis na wschodniej stronie, w 1810 roku budowla przeszła kolejną gruntowną renowację. 

Balıklı Gölü, czyli staw ze świętymi karpiami  

Jezioro Balıklı dzieli się na dwie części – Ayn Zeliha (bliżej meczetu Mevlid-i Halil) oraz Halil-ür Rahman (obok meczetu Halil’ür-Rahman). Z tym drugim obszarem wiąże się wspomniana wcześniej przypowieść o Ibrahimie, którego Nimrod zrzucił z pobliskiego wzgórza do ognia. Dzięki boskiej mocy, ogień miał zamienić się w wodę, a kamienie w ryby. Co więcej, w międzyczasie zakochana w proroku Ibrahimie Zeliha, córka Nimroda, rzuciła się za nim w ogień, a miejsce upadku Zelihy to właśnie Ayn Zeliha Gölü. Na pamiątkę przypowieści o Ibrahimie, w zbiorniku pływają okazałe karpie, uznawane za święte – nikt nie odważyłby się ich wyłowić lub w jakikolwiek sposób skrzywdzić. Zbiornik wodny Ayn Zelihy otaczają herbaciarnie, w których mieszkańcy Urfy uwielbiają spędzać weekendy. Dodatkową atrakcja miejsca jest możliwość wypożyczenia łódki oraz karmienia z jej pokładu ryb.