Wielkanoc, będąca najważniejszym świętem dla wszystkich chrześcijan, nie jest powszechnie obchodzona w Turcji, kraju zamieszkiwanym w większości przez muzułmanów. Nie sposób zatem znaleźć nad Bosforem licznych elementów nawiązujących do wielkanocnych tradycji. Istnieje jednak kilka sposobów na celebrowanie Paschy w trakcie pobytu w Turcji!
A wszystko zaczęło się.. na terenach współcześnie należących do Turcji!
W 325 roku miał miejsce Sobór nicejski I, w trakcie którego ustanowiono – jednolitą dla całego Cesarstwa Rzymskiego – datę obchodów uroczystości upamiętniających zmartwychwstanie Jezusa. Cesarz Konstantyn ogłosił następnie doroczne święto państwowe – Wielkanoc, celebrowaną w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Co to wydarzenie ma wspólnego z Turcją?Nicea, będąca stolicą historycznej Bitynii, to współcześnie terytorium Turcji, a dokładnie tureckie miasto İznik, słynące z wysokiej jakości wyrobów ceramicznych.
Gdzie w Turcji można celebrować Wielkanoc?
Na obszarze Turcji istnieje co najmniej kilka miejsc, w których odbywają się wielkanocne nabożeństwa. Warto jednak zaznaczyć, że większość chrześcijan żyjących nad Bosforem to wyznawcy prawosławia, a Wielkanoc obchodzona jest według kalendarza juliańskiego.
Msza święta w Meryemanie
Dom Matki Bożej w Meryemanie znajduje się na wzgórzu Coressus zwanym Wzgórzem Słowików, położonym powyżej Efezu. Na ruiny wczesnochrześcijańskiej budowli natrafiono w XIX wieku, korzystając z zapisków wizji siostry Anny Katarzyny Emmerich. Opis wzgórza oraz niewielkiego domku zainteresował ówczesnego biskupa Izmiru, który zlecił naukowcom przeprowadzenie stosownych badań. Wyniki badań potwierdziły, że odnaleziona budowla została zbudowana w VI wieku na starszych murach, datowanych na I wiek i IV wiek. Kapłani z Izmiru jednoznacznie uznali, iż odnaleziona budowla jest kaplicą zbudowaną na fundamentach domu, w którym schyłek swojego ziemskiego życia spędziła Matka Boska. Przyczyną pojawienia Marii na terenach dzisiejszej Turcji były prześladowania chrześcijan w Jerozolimie.
W Meryemanie corocznie odbywają się wielkanocne nabożeństwa – w Wielki Piątek, wieczorem w Wielką Sobotę, a także rano i wieczorem w Niedzielę Wielkanocną.
Nabożeństwo w kościele św. Antoniego z Padwy w Stambule
Kościół św. Antoniego z Padwy, znany w Turcji jako Sent Antuan, to największy i najbardziej rozpoznawalny kościół rzymskokatolicki W Stambule. Bazylika mieści się przy popularnej al. İstiklal, znanej za sprawą nostalgicznego czerwonego tramwaju. Kościół jest regularnym punktem odwiedzin dla wszystkich chrześcijan, przybywających nad Bosfor.
Nabożeństwa wielkanocne odbywają się tu corocznie w Wielki Piątek, Wielką Sobotę (w tym jedno w języku angielskim) oraz w Wielką Niedzielę (w języku tureckim, angielskim oraz włoskim).
Kościół św. Antoniego z Padwy 
Pomnik papieża Jana XXIII 
Nabożeństwa na wyspach w półocno-zachodniej Turcji
Wielkanoc na mniejszą skalę celebrowana jest również m.in. na tureckich wyspach Bozcaada oraz Gökçeada (np. w Meryem Ana Kilisesi oraz Monastyrze Ayazma na Bozcaadzie). Szacuje się, że przed pandemią w okresie świątecznym na wyspy przybywało kilkaset Rumów (tureckie określenie na wyznawców prawosławia, mówiących po grecku, a jednocześnie niebędących obywatelami Grecji). Jak przyznają sami mieszkańcy, lokalne uroczystości w cerkwiach prawosławnych sprzyjają integracji międzykulturowej a także wpływają na ocieplenie grecko-tureckich stosunków oraz przezwyciężanie dawnej nieufności.
Bozcaada – malownicza wyspa w półonocno-zachodniej Turcji
Paskalya çöreği – chleb wielkanocny, wypiekany w Turcji
Dzięki wyznawcom prawosławia, żyjącym na terenie Turcji, miejscową tradycją jest wypiek wielkanocnego ciasta, noszącego nazwę Paskalya çöreği. Szczególnie Stambuł może pochwalić się bogatą historią wybitnych ormiańskich i greckich mistrzów cukiernictwa, którzy rozsławili ten przysmak w Turcji. W okresie wielkanocnym, a niekiedy również przez cały rok, ciasto można znaleźć w wielu tureckich piekarniach, jak np. stambulskiej Beyaz Fırın Bakery & Brasserie.
Głównym składnikiem wypieku jest mahlep, intensywna przyprawa ze zmielonych ziaren wiśni wonnej. Pozostałe elementy to jajka, mleko, woda, drożdże, masło, mąka, cukier puder i sól, a także migdały lub orzechy laskowe do udekorowania.
Jak przygotować Paskalya çöreği?
Składniki: 3 jajka, jedna szklanka ciepłego mleka rozcieńczonego wodą, 1 opakowanie drożdży instant, 125 g roztopionego masła, 2 deserowe łyżki mahlepu, 5 szklanek mąki, 1/2 szklanki cukru pudru, 1 łyżeczka soli, a także migdały lub orzechy włoskie.
- 1) Zmieszaj drożdże z ciepłym mlekiem, rozcieńczonym wodą. Następnie dodaj mąkę, cukier, sól, jajka, roztopione masło i mahlep oraz porządnie wszystko wymieszaj.
- 2) Zagniataj ciasto, aż uzyska miękką konsystencję. Na końcu przykryj wilgotną szmatką i pozostaw na około 2 godziny, aż ciasto dwukrotnie zwiększy swoją objętość.
- 3) Uformuj ciasto w formie okrągłych bułek lub podziel na trzy podłużne części i uformuj z nich warkocz.
- 4) Ułóż ciasto na tacy (warto podłożyć papier do pieczenia), posmaruj żółtkiem oraz posyp orzechami laskowymi lub migdałami.
- 5) Piecz w temperaturze 180 stopni, około 20-25 minut, do momentu aż ciasto nabierze złotego koloru.
- 6) Chlebek Paskalya çöreği smakuje najlepiej na zimno, z dodatkiem dżemu lub masła.
Afiyet olsun! :)
Świetne relacje i fotografie.
Proszę mi napisać, które sklepy,restauracje czy kawiarnię czynne są w Wielkanoc 2021 w Stambule?
Super tekst, jak zawsze. Nie wiem skąd pozyskujecie informacje, wyobrażam sobie, że wymaga to sporego wysiłku, tym bardziej doceniam. Wszystkie teksty, a już szczególnie te nawiązujące do historii, są zawsze super ciekawe. Dziękuję i za ten!
Bardzo dziękujemy, to bardzo miłe słowa!! <3 A teksty to efekt wielu, wielu lat obcowania z i odkrywania tureckiej kultury + oczywiście, dużo książek i śledzenia na bieżąco tego, co dzieje się w Turcji. Dla takich komentarzy zdecydowanie warto poświęcić na to każdą godzinę. :)